PERANDORIA ROMAKE NË SHEK. I të e.s.
Një hartë e Perandorisë Romake gjatë Vitit të Katër Perandorëve (69 e.s.). Kjo periudhë pa pasardhësinë e shpejtë të Galbës (qershor 68–janar 69 e.s.), Othos (janar–prill 69 e.s.), Vitelliusit (prill–dhjetor 69 e.s.) dhe Vespasianit (69–79 e.s.). Pas vdekjes së Neronit (mbretëroi 54–68 e.s.), i fundit i dinastisë Julio-Klaudiane, Roma u zhyt në luftë civile, ndërsa gjeneralët konkurrues, ushtritë provinciale dhe fraksionet senatoriale kërkonin kontrollin e fronit.
—–
KHAGANATI AVAR – NJË PERANDORI NOMADE NË EUROPËN E MESJETËS SË HERSHME
Njohuri themelore
– Avarët Panonianë ishin një konfederatë e grupeve të ndryshme nomade euroaziatike, që bashkonin popuj me origjinë të përzier nga stepat.
– Në fund të shekullit të 6-të, ata themeluan Khaganatin Avar, një fuqi të fuqishme politike dhe ushtarake të përqendruar në Pellgun Panonian.
– Në kulmin e saj, Khaganati kontrollonte pjesë të mëdha të Evropës Qendrore dhe Lindore, duke ndikuar në rajonet që tani përbëjnë Hungarinë, Austrinë, Sllovakinë, Kroacinë, Serbinë dhe Rumaninë.
– Avarët luajtën një rol vendimtar në formësimin e historisë evropiane të mesjetës së hershme – duke bashkëvepruar me bizantinët, fiset sllave dhe popujt e tjerë të stepave.
– Trashëgimia e tyre ruhet përmes arkeologjisë, kronikave dhe ndikimit të qëndrueshëm kulturor që patën në peizazhin e mesjetës së hershme të Europës.
_____
https://historica.fandom.com/wiki/Avar_Khaganate
***
***
https://en.wikipedia.org/wiki/Avar_Khanate
***
https://zenodo.org/records/14506731
***
https://en.wikipedia.org/wiki/Pannonian_Avars
————
HARTA QË PËRDORI KRISTOFOR KOLOMBI NË VITIN 1492
Midis viteve 1492 dhe 1504, eksploruesi dhe navigatori italian Kristofor Kolombi udhëhoqi katër ekspedita detare transatlantike në emër të Monarkëve Katolikë të Spanjës në Karaibe dhe në Amerikën Qendrore dhe Jugore. Këto udhëtime i bënë evropianët të mësonin rreth Botës së Re, Amerikave. Ky ishte një përparim i hershëm në periudhën e njohur në Evropë si Epoka e Eksplorimit, e cila pa kolonizimin e Amerikave, një shkëmbim biologjik të lidhur me të dhe tregtinë transatlantike. Këto ngjarje, efektet dhe pasojat e të cilave vazhdojnë deri në ditët e sotme, shpesh përmenden si fillimi i epokës moderne.
***
Harta e treguar në këtë postim është një përfaqësim i përgjithshëm artistik se si dukeshin hartat e asaj epoke – jo një kopje e saktë e asaj që përdori Kolombi.
Përpara se të lundronte përtej Atlantikut, Kristofor Kolombi mbështetej në hartat mesjetare dhe të Rilindjes së hershme – më me ndikim ishte harta e botës e vitit 1474 nga Paolo dal Pozzo Toscanelli, së bashku me disa harta portolan të shekullit të 15-të.
Si dukej Harta e Kolombit?
Kolombi nuk pati kurrë një hartë “zyrtare”, por ai përdori ide të bazuara në projeksionin e Toscanelli-t, i cili tregonte:
• Azinë shumë më afër Evropës sesa është në të vërtetë
• Atlantikun shumë më të ngushtë
• Asnjë njohuri për Amerikën
• Japoninë dhe Kinën të vendosura shumë në lindje (pranë Karaibeve në harta të vërteta)
Kjo është arsyeja pse Kolombi besonte se kishte arritur në Azi kur zbarkoi në Karaibe.
Pse ishte e pasaktë?
• Madhësia e Tokës u nënvlerësua
• Azia u vizatua shumë e madhe
• Amerikat mungonin plotësisht
• Bazuar kryesisht në burime të lashta si Ptolemeu
Pavarësisht gabimeve, ky botëkuptim shkaktoi një nga udhëtimet më transformuese të historisë.
—————
HARTA E VALËVE TË MIGRIMIT NJERËZOR NGA AFRIKA …
Kjo hartë ilustron valët të mëdha të migrimit të njerëzve të hershëm modernë, duke treguar si zgjerimin nga Afrika ashtu edhe migrimet e kthimit që më vonë u kthyen në kontinent. E adaptuar nga López, van Dorp & Hellenthal (2015), harta gjithashtu nxjerr në pah vendndodhjet e disa fosileve të rëndësishme njerëzore të lashta dhe vendeve arkeologjike që kanë formësuar kuptimin tonë të historisë së hershme njerëzore.
Valët e migrimit të paraqitura përfshijnë:
• Largimet e hershme nga Afrika nëpërmjet rrugëve verilindore dhe jugore;
• Shpërndarja e mëvonshme nëpër Lindjen e Afërt, Europë dhe Azi;
• Migrimet e mëvonshme të kthimit në Afrikë, të cilat kontribuan në kompleksitetin gjenetik të popullatave të sotme.
Vende kryesore ku janë gjetur mbetje të rëndësishme njerëzore të lashta, të tilla si fosilet e hershme të Homo sapiens, mbetjet e Neandertalit dhe qendrat kryesore arkeologjike paleolitike. Këto të dhëna i ndihmojnë studiuesit të kuptojnë se si popullatat kanë lëvizur, bashkëvepruar dhe evoluar gjatë dhjetëra mijëra viteve.
…………
Burimi: López, S., van Dorp, L., & Hellenthal, G. (2015). Shpërndarja e Njeriut nga Afrika: Një Debat i Vazhdueshëm. [López, S., van Dorp, L., & Hellenthal, G. (2015). Menschliche Verbreitung aus Afrika: Eine dauerhafte Debatte.]
Sheradin Berisha © Pashtriku.org
