E tmerrshme!
KOPSHTI ZOOLOGJIK NJERËZOR NË PARIS!!!
Të fshehura në një nga pyjet urbane të Parisit, Bois de Vincennes, janë mbetjet e një ekspozite që është e paimagjinueshme sot: Gjatë periudhës koloniale franceze mbi 100 vjet më parë, këtu kishte një lloj kopshti zoologjik njerëzor.
Vendndodhjet e rikrijuara me shumë detaje
Në vitin 1907, gjashtë lagje të ndryshme u ndërtuan në Jardin d’Agronomie Tropicale, kopshti botanik në Paris. Secila përfaqësonte një koloni të ndryshme franceze: Madagaskarin, Sudanin, Kongon, Tunizinë, Marokun dhe Indokinën. Kjo e fundit i referohet zonave të Laosit, Kamboxhias dhe Vietnamit të sotëm, të cilat u inkorporuan në perandorinë koloniale franceze që nga viti 1887 si Union Indochinoise (Indochina Franceze).
Për argëtimin e francezëve, lagjet u rikrijuan me sa më shumë detaje: shtëpitë dhe rrugët dukeshin si ato të vendeve përkatëse dhe bimët vendase u sollën në Paris dhe u mbollën. Për të plotësuar pamjen, shtëpitë ishin të populluara me vendas të këtyre vendeve – një kopsht zoologjik njerëzor.
Historia e Sarës: Një shfaqje koloniale
Primitiviteti i ekspozimit të ‘primitives’ filloi gjatë periudhës moderne kur eksploruesit si Kolombi dhe Vespucci joshën vendasit që të ktheheshin në Evropë nga atdheu i tyre. Për të vërtetuar zbulimin e tokave ekzotike, vendasit u ekspozuan dhe parakaluan si trofe. Por ajo që filloi si një frikë kurioze u përkeqësua në një epokë të epërsisë racore dhe shpikjes së të egërve.
Një vajzë 20-vjeçare nga Afrika e Jugut e njohur si Sarah “Saartjie” Baartman (*) do të ishte emblematike e epokës së errët që shkaktoi popullaritetin e kopshteve zoologjike njerëzore. Ajo u rekrutua nga një tregtar kafshësh ekzotike në një vendndodhje në Cape Town dhe udhëtoi për në Londër në 1810 për të marrë pjesë në një ekspozitë. E reja shkoi me dëshirë me pretendimin se do të gjente pasuri dhe famë. Ekspozuesit po kërkonin disa cilësi në rekrutët e tyre ‘ekzotikë’ që ose përkonin me idealin evropian të bukurisë ose ofronin risi të papritur. Sara kishte një karakteristikë gjenetike të njohur si steatopigia; një vithe protuberante dhe labi të zgjatura.
Ajo e gjeti veten duke u ekspozuar në kafaze në atraksionet e ekspozitës anësore, e veshur me veshje të ngushta që shkelnin çdo normë kulturore të mirësjelljes në atë kohë. Disa vjet më vonë ajo erdhi në Paris, ku antropologët racor kërkuan dhe nxitën dhe bënë teoritë e tyre. Sarah përfundimisht iu drejtua prostitucionit për të mbajtur veten dhe pinte shumë. Ajo kishte qenë në Evropë për vetëm katër vjet.
Kur ajo vdiq në varfëri, skeleti, organet seksuale dhe truri i Sarës u ekspozuan në Muzeun e Njerëzimit në Paris, ku qëndruan deri në vitin 1974. Në vitin 2002, Presidenti Nelson Mandela kërkoi zyrtarisht riatdhesimin e eshtrave të saj. Gati dyqind vjet pasi kishte qëndruar në kuvertë dhe kishte parë botën e saj të zhdukej pas saj, Sarah Baartman më në fund shkoi në shtëpi, ku ajri mbante erë buchu dhe nenexhik dhe velina thërriste emrin e saj.
_____
(*) Sarah Baartman (rreth 1789 – 29 dhjetor 1815), shkruhej gjithashtu Sara, ndonjëherë në formën zvogëluese Saartje (shqiptimi afrikan: [ˈsɑːrki]), ose Saartmanhoe, washot, dhe Saarttmanhoe, barman, kush ishte e ekspozuar si një atraksion i çuditshëm në Evropën e shekullit të XIX-të me emrin Hottentot Venus, një emër që më vonë iu atribuua të paktën një gruaje tjetër të ekspozuar në mënyrë të ngjashme. Gratë u ekspozuan për llojin e tyre trupor steatopigjik, i pazakontë në Evropën Perëndimore, që u perceptua si një kuriozitet në atë kohë dhe u bë objekt i interesit shkencor si dhe i projeksionit erotik.
***
Banorët njerëzorë të kopshtit zoologjik u vizituan nga mbi një milion francezë kureshtarë midis majit dhe tetorit 1907.
Sot kopshti zoologjik konsiderohet një njollë në historinë e Francës dhe është i fshehur pas portave të ndryshkura. Në vitin 2006 portat u hapën për pak kohë për publikun. Një vizitor vuri në dukje në internet: «Menjëherë e ndietë se ky nuk ishte një vend me të cilin francezët mund të krenoheshin.»
Kopshti zoologjik i braktisur tërheq fotografë dhe eksplorues urbanë të cilët përdorin shtigjet e mbipopulluara për të gjetur ndërtesa në rrezik shembjeje. Nuk ka më shfaqje atje: ku familje të tëra dikur visheshin gjoja me rroba tradicionale dhe duhej të vendosnin një lloj teatri për vizitorët që paguanin, sot gjithçka po rrënohet.
__________
***
https://www.20min.ch/story/paris-versteckt-einen-menschen-zoo-731097107048
***
https://www.bbc.com/news/magazine-35240987.amp
***
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Sarah_Baartman
***
https://de.m.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6lkerschau
……
Ilustrime
Kopshti zoologjik njerëzor në Paris, në fillim të shekullit të XX-të
Sheradin Berisha © Pashtriku.org
