Mynhen, 24. 03. 2014 – Më 22 Mars 29014 në München të Gjermanisë, u promovua libri “Këtu jam për t’i luftuar armiqtë”, një monografi kushtuar dëshmorit të Kombit, Xhemajl Fetahaj, të shkruar nga Ibish Neziri. Tubimin e hapi Gëzim Osmani kryetar i LPK-së Dega për Gjermani, ndërsa moderimin e bëri Lindita-Halili-Emini. Për librin folën: Mr.Hasan Ukëhaxhaj, (redaktor i librit), Rexhë Iberdemaj, Sadete Zhitija, Mustafë Krasniqi, dhe autori Ibish Neziri. Redaktori i librit Mr.Hasan Ukëhaxhaj, në fjalën e tij, ndër të tjera tha: “Libri ka arritur vlerat më të domosdoshme dhe të përkryera sa i përket punës së palodhur të autorit Ibish Neziri. Në libër përfshihen fotografi e faksimile të shumta të cilat kanë rëndësi të veçantë. Për mendimin tim edhe kjo anë e ka arritur vlerën e vet, por ajo që më duket jo serioze është hezitimi i disa shokëve të vet Xhemail Fetahut dhe disa të tjerë që e njihnin mirë veprimtarin e tij, nuk qenë të gatshëm t’i ofrojnë argumente të duhura autorit, i cili për një vit e më tepër rresht ua kishte kërkuar mendimin e tyre, sepse me këto mendime të plotësuara do të ishte përmbyllur libri dhe do të ishte dal më i kompletuar para lexuesit. I këtij mendimi ishte edhe Rexhë Iberdemaj, ku ndër tjera tha se: Ky hezitim i shokëve për t’i dhënë shenime e dokumente, autorit të librit, më dukej se ishte jo reale, sepse libri kishte të bënte pikërisht për dëshmorin e kombit, Xhemail Fetahaj. Shpresoj se në të ardhmen, këta shokë të Xhemailit, do të jenë në gjendje të japin atë që dinë pa kurrfarë ngurrimi. Në fund të pjesës së parë, foli autori i librit, Ibish Neziri, për vështirësitë që ka pasur gjatë grumbullimit të materialeve nga bashkëveprimtarët e dëshmorit, për ta përmbyllur librin ashtu siç e meritonte Heroi i Kombit Xhemail Fetahaj. I.Neziri, tha se kishte pëlqimin e familjes dhe të shumë shokëve, për ta shkruar këtë libër, dhe me të drejt konstatoi se Xhemail Fetahaj nuk është vetëm i familjes, po është i të gjithëve, i kombit. Në fund i faleminderoj të gjitha ata që e ndihmuan për ta shkruar këtë monografi. Në pjesën e dytë u zhvillua një bashkëbisedim me autorin e librit, ndërsa moderatorja Lindita Halili Emini këndoj tri këngë të rapsodëve.
Në vazhdim i botojmë kumtesat e Mustafë Krasniqit dhe të Sadete Zhitisë:
**********************
AI QË NGJALLI DASHURINË, TRIMËRINË PËR ATDHE ISHTE
DHE MBETI DËSHMORI I KOMBIT XHEMAIL FETAHAJ
Shkruan: Mustafë Krasniqi
Përshëndetje, Më lejoni që përzemërsisht t’ju përshëndes të gjithë të pranishmëve, në veçanti autorin e librit, Ibish Nezirin që na mundësoi ta kemi në dorë monografin “Këtu jam për t’i luftuar armiqtë”. Në librin e autorit, Ibish Nezirit, monografia për dëshmorin e kombit Xhemail Fetahaj, “Këtu jam për t’i luftuar armiqtë” shohim një përpjekje të përkushtuar në tërë dimensionin dhe thjeshtësinë e librit në fjalë. Autori,Ibish Neziri, përmes këtij libri ka vë në pah thjeshtësinë prej një mjeshtërit të artit të së shkruarit që imponohet para lexuesit të dal sa më origjinal, duke shfrytëzuar një mori faktesh të dokumentuara, qofshin ato përmes fotove, faksimileve, apo rikujtuesja e shokëve, familjarëve, luftëtarëve dhe të atyre ushtarëve që patën fatin ta përjetojnë trimërinë dhe burrërinë, në luftë të përbashkët, me dëshmorin e Kombit Xhemail Fetahaj.
Mirëpo, ajo që e nxit dhe e prekë në palcë lexuesin, janë peripecitë e Xhemail Fetahaj të kaluara nëpër burgjet famëkëqija të ish-Jugosllavisë së titos, si dhe procesi gjykuese kundër tij dhe shokëve përmes neni famëkeq, që përcaktonte ndëshkimin kundër atyre që luftonin për të drejtën dhe lirin e vetëvendosjes, për të qenë i lirë. Në këtë monografi hasim edhe ato argumentet shtesë, siç janë proceset, torturat, greva e urisë etj, që i përjetonin ish- të burgosurit politikë shqiptar, me idealin, qëndresën e tyre stoike e të pathyeshëm për ku ishin nisur. Lexuesi, përmes kësaj monografie sheh se, Xhemail Fetahaj nuk ishte një rrugëtar i rastësishëm, po një atdhetar i vendosur, që iu kishte pri shumë proceseve të rëndësishme të kësaj periudhë historike.
Ndërsa përmes kësaj monografie “Këtu jam për t’i luftuar armiqtë” na del në pah atmosfera e mbyllur dhe e zinkuar nga pushtuesit, që nuk i linin hapësirë të lirshëm, në tokën e shqiponjave, të fluturonin pëllumbat e bardhë. Nga kjo urrejtje, kundër atyre që ia kishin zinkuar frymën atdheut të tij, shohim edhe ana tjetër të Xhemail Fetahaj, atë shpirtëroren, krijuesen dhe shtytjen e sinqertë, siç e thotë vetë dëshmori: “Të guximshëm dhe të menduar mirë për të përçuar te të gjitha shtresat popullore idenë e lirisë dhe të bashkimit kombëtar”. Pra, përmes këtyre tri elementeve që e përbëjnë librin, autori për lexuesin na e ka sjell të kompletuar jetën dhe veprimtarinë e Xhemail Fetahaj që nga fëmijëria e deri te rrita e tij burrërore. Mbase vetë dëshmori e kishte kuptuar se burrëria nuk është vetëm për Oda, por ajo fillon tek sakrifica sublime për kombin. Nga kjo monografi shohim se si fëmijë Xhemail Fehtahaj kishte perceptime të dallueshme nga fëmijët tjerë, madje duke u rritur, e u formësuar e shohim si një djalosh, shkrues i parullave “Kosova Republikë”, më vonë si një ideolog, organizator dhe së fundit si ushtar i UÇK-së që edhe e kishte ëndërruar kaherë të jetë pjesëtar i saj.
Megjithatë, autori nuk ndalet vetëm te tri këto elemente, po në detaje na paraqet anën tjetër të medaljes së tij si; Ajo që i paraprinë luftës së UÇK-së, propagandimit si dhe vetëdijesimi i popullit për të mos u thyer nga ata shqipfolës që e frikësonin popullin se: Serbia është e “fuqishme”. Përballë kësaj oguri të këtyre ogurkeqeje shqipfolësve, Xhemail Fetahaj me një guxim, e mendjen e tij të prehur ka ngritur moralin e kombit duke përçuara porosi te të gjitha shtresat popullore se lufta e popullit shqiptar ishte dhe ka mbet një luftë e drejtë. Jo, nuk na frikësojnë tanket, e as pushtues i hekurt thoshte Xhemail Fetahaj. Me këto qëndrime dhe ndërgjegje të lartë kishte trokitur në ndërgjegjen e kancelarive botërore e asaj Evropiane, që kjo e fundit ishte edhe përgjegjës për copëtimin e trojeve shqiptare nga sllavizmi i Ballkanit, si ajo Serbe, Malazez, Maqedon dhe Grek se; Luftën e shenjtë nuk do ta ndalim deri në arritjen e fundit të vullnetit popullor për Shqipërinë Etnike.
Të nderuar pjesëmarrës duke parë vlerën e këtij libri, sidomos përkushtimit për ta pasqyruar më denjësisht veprimtarin e dëshmorit, unë do të ndalem te pjesa shpirtërore, krijuese e Xhemail Fetahaj, sidomos te pjesa e theksuar të kapitullit “Nga fletorja e shënimeve”. Ne, në këtë monografi nuk e shohim Xhemail Fetahaj vetëm si shkrues i parullave, ideolog, propagandues dhe së fundi si UÇK-së, po befas na del edhe si shkrues i fjalës artistike, që sipas dorëshkrimit që i hasim në këtë monografi, na lë të besojmë se kishte prirje për ta përçuar idealin tutje edhe përmes fjalës artistike, të cilat kanë një vlerë domethënëse e artistike në kontekstin e një krijimtarie të mirëfilltë. Te Xhemail Fetahaj shohim se si pasion kishte poezinë, që vargu i tij shpërthente më tepër nga uni i tij shpirtëror, që ngërthen në vete këto figura, si: malli,dashuria, zogu, liria, vendlindja etj. E siç na del te vargu i tij:
Sikur fushat më thoshin lamtumirë/ Sikur malet s’më bënin strehë.
Në tërë dorëshkrimin e tij, që na i ka ofruar autori përmes monografisë, hasim një ndjenjë malli për atdheun, ku përmes vargut shpërthyes, qoftë i drejtpërdrejtë, apo ai figurativ na del në pah ana e tij shpirtërore, sikur edhe thotë:
Lundra ime/ ecën qetë-qetë. Brigjet janë larg/ … deti lëkundet nga stuhia/ hëna e yjtë sikur janë zhytur në thellësi/ sikur janë mbytur në det. Mbase edhe hidhërohej nga fati që ishte mërgimtar dhe thotë:… brigjet janë larg…
Poetin dëshmor, Xhemail Fetahaj e shohim kudo të zjarrtë nëpër tubime, beteja po ashtu të zjarrtë e shohim edhe te poezia. Ah, ky zëri i Shqipërisë. Kjo klithmë e tij nuk ishte vetëm një klithmë e rastit, po një klithë që e ndjente me shpirt, e për të ishte i përgatitur të sakrifikohej, e thoshte:
Sot nga malli që ndiej në zemër/ Sot nga vetmia që më mundon/ Pyet e kam një zogë në fluturim:/ More zog me krah të lehtë/ A e sheh se ç’jam duke hjekë/ A s’më i jep ata krah t’tu/ E të nisëm fluturim/ Që të shkoi prapë në atë vend/ ku dikur kisha folenë.
Përveç këtyre vargje shpërthyese, mallëngjyese, diku-diku edhe melankolike shohim një fuqi të madhe te kërkesa e tij, që përmes krahëve të zogut synon të jetë i pranishëm dhe të çmallet me atdheut, vendlindjen. Ndërsa te poezia tjetër “Një fjalë nëne” shohim se sa është i nënshtruar dashurisë për atdhe, që përmes dialogut, nga larg me nënën, na e paraqet tërë fuqinë shpirtërore përmes mallit, vendlindjen ku edhe thotë;
Kur u largova nga atdheu/ e pyeta për herë të parë në telefon/ në ish mërzitur shumë/ që iu largova nga vatra e lindjes/nga djepi i rritës/nga sofra e bukës…/Ajo ma ktheu/ shkurt e qartë:/jo djali im/ se unë nga ti/presë shumë!
Po ajo që të bënë të ndihesh i frymëzuar në vargun e tij është vendosja e qëndresës dhe lidhshmëria e tij me fatin dhe besën, sidomos atëherë kur i shkruan të fejuarës, Besës: “Të gjithëve iu kam lënë keq!/ Atdheun më së keqi, as ty jo diçka më mirë, më beso!”. Këtu hasim një krahasim të njëjtë, ndoshta jo me ato përmasa artistike sa te Agollit, kur thotë se: “ për tokën,gruan jap kokën”, por në thelb qëndron në ato përmasa artistike, ku lidhë dashurin me atdheun, ndonëse me të drejtë hasim edhe vargje prekëse ku shpesh, dëshmori poet monologun, ku dhe thotë; “Malli çdo ditë zë vend në mua/aty gjej vetëm kujtimin/ ëndrrën ma plagosën/kurse unë grindem me vetveten/dhe pyes: do ketë për ne pranverë.
Për mes kësaj monografie “Këtu jam për t’i luftuar armiqtë” shohim thjeshtësinë, çiltërsinë e dëshmorit-poet, që përmes këngëtimit, idealit, dashurisë, Besës dhënë besën; Përmes krahasimit, monologut, dialogimit, shpërthimit, mallit shohim edhe anën tjetër të qëndresës dhe komunikimin e tij me të afërmit nga bota e kryqëzuar me hekura, çelit e burgut, ku edhe kishte kaluar për katër vite dëshmori-poet. Dëshmorin-poet, këto kryqëzime hekurash nuk e kishin thye, por vetëm sa e kishin idealizuar më tepër, e siç na del i pathyeshëm në letrën dërguar motrës, ku edhe thotë: “E dashura motër , e di që nëna nuk di të shkruaj, as të lexoi, të lutëm m’i shkruan ashtu siç fletë dhe thotë nëna pa asnjë përmirësim”. Kjo dashuri për nënë e lidh ngushtë, ashtu si e kishte lidhur fati i kombit, që pas lirimit nga burgu, Xhemail Fetahaj e shohim edhe në aksionin e pajtimit të gjaqeve.
Së fundi me të drejtë konstatoi se autorit Ibish Nezirit me një mjeshtri të dukshme para lexuesit ka dhënë fuqishëm nga vetja atë që duhej për një monografi që shtjellon në detaje jetën dhe veprimtarin e dëshmorit, Xemail Fetahaj vetëm ashtu çfarë ishte, sepse çdo shtesë tjetër do të ishte e tepërt. Frika e autorit dhe thënia e Gjenerali Kudus Lame janë të arsyeshme, kur kesh para vetës një vepër të madhe, një rrugëtim që ishte dhe mbeti njëra ndër rrugëtimet me sublime, që edhe dolën vlerat kombëtare dhe së fundi UÇK-ja me të vetmin amanetin e dëshmorëve të kombit: Ta bashkojmë mëmë Shqipëri!
Në fund e përgëzoi autorin për këtë shkëlqim të tij që ka dhënë përmes monografisë për dëshmorin e kombit, Xhemail Fetahaj dhe uroi që penda e tij të mos ndalej kurrë. Autori me këto monografi na bënë që të ndihemi të nderuar, sepse qasja e tij në këtë zhanër krijuese është e frytshme sikur na del edhe te monografia tjetër, për heroin e kombit, bacën tonë, Ahmet Haxhiun.
Krejt në fund mendoi se tregimet, rrëfimet, poezia, letrat etj. që i hasën në një pjesë të monografisë “këtu jam për t’i luftuar armiqtë” e meritojnë të botohen në një përmbledhje të veçantë. Mendoi se brumi dhe vlera e poezisë i përmbush kriteret e një përmbledhjes së mirëfilltë. Meqë siç dihej poezia e ka pritur gdhendjen stilizimin, ngjyrimin nga vetë autori shkrues, por fati e deshi që poezia të mbetet jetim, pa dorën e fundit të vet autorit. Për këtë shohë të udhës që bashkë me autorin e monografisë, Ibish Nezirin, të merret një nismë për një përmbledhje të veçantë në atë krijuese artistike.
**************
PASH SE KA ENDE PËR TË MËSUAR…
“Këtu jam për t’i luftuar armiqtë”
Shkruan: Sadete Zhitia
E dashura dhe shume e çmuara Besë, te nderuar anëtarë të familjes së Xhemajl Fetahajt, bashkëluftëtarë, miq dhe shokë të heroit! Profesor dhe veprimtar i palodhur i nderuari Hasan Ukhaxhaj, të dashur të pranishëm, i nderuari Ibish Neziri! Më lejoni t’ju përshëndes të gjithëve përzemërsisht.
Qe ne fillim dua ta përgëzoj autorin Ibish Neziri për punën e shkëlqyeshme që ka bërë për të na e sjellë Xhemën midis nesh me gjithë madhështinë e tij me këtë libër kaq të detajuar dhe domethënës.
Të shkruash biografinë e Heroit të Kombit , nuk është aspak një punë e lehtë. Përgjegjësinë dhe vështërsitë e të shkruarit e shton edhe më shumë fakti që autori Ibish Neziri ishte shok ideali i Xhemailit e njëkohësisht veprimtar dhe pjesëmarrës aktiv i zhvillimeve të rëndësishme të historisë sonë të re. Por pavarësisht këtij fakti, autori tanimë i dëshmuar, Ibish Neziri ka arritur te tejkaloi ndjesitë subjektive dhe me një objektivitet të admirueshëm, pa ngarkesa emocionale te i‘ a bëj te kuptueshme lexuesit, dashurinë që e kishte Xhema për vendin dhe njerëzit e tije, njëkohësisht duke shkoqitur në mënyrë shumë të prekshme edhe tiparin prej vizionari dhe urtësinë e trimërinë për rrugën që duhet ndjekur për realizimin e idealeve të cilat qysh në rininë e tij të hershme e karakterizojnë personalitetin e Xhemajl Fetahut.
Ata që e kishin nderin që ta njohin Xhemen do të kuptojnë që autori ka arritur besnikërisht dhe pa ekzagjerim të përshkruaj tiparet e heroit të kombit.
Libri i Ibish Nezirit i cili jo rastësisht titullohet “Këtu jam për ti luftuar armiqtë” është pasuri që i shtohet historiografisë shqiptare, ju ofrohet të gjithë atyre që dëshirojnë të mësojnë më shumë për jetën e njërit nga heronjtë shqiptare që ka lënë gjurmë të pashlyera në një kohë sa të lavdishme po aq edhe të dhimbshme.
Kohë kjo e cila popullin ton e afroi më afer realizimit të idealit te kahëmotshëm duke sjellë lirinë dhe shtetbërjen e Republikës së Kosovës.
Në mesin e monografive dhe librave të tjer historik të kohëve të fundit, botimi i këtij libri është tregues se historia dhe kultura e popullit të Kosovës dhe e shqiptarëve në përgjithësi , s’do të mbetet më e mbuluar në letargjinë jo të rastësishme të arkivave te huaja por përkundrazi, ajo çdo ditë po bëhet sot, pjesë e qasëshme e bibliotekave tona dhe pikë referuese e studimeve shkencore duke ndriçuar kështu domosdoshmërinë e luftës tone të drejtë. Kjo është edhe dëshmi e drejtpërdrejtë e përkushtimit të kësaj kolone heronjsh për të ardhmen e lirë dhe të barabartë jo vetëm për shqiptarët por për të gjithë popujt në Ballkan.
Edhe kjo monografi me përmbajtjen e saj, është dëshmi e identitetit evropian të shqiptarëve dhe një pasuri e cila i afron lexuesit informacione te hollësishme për veprimtarinë e Xhemail Fetahajt, bashkëpunëtorëve dhe bashkëkohanikëve të tij, grupeve ilegale në Kosovë dhe në fund të vetë LPK-së dhe UCK-së në organet drejtuese të të cilave ishte Xhema. Deri në rënien e tij si komandant i brigadës Agim Ramadani.
Këtu kemi të bëjmë me një libër të bazuar në dokumente dhe fakte pa frazeologji patetike pa fjalë të mëdha, por përshkrim e dokumentim ngjarjesh me saktësinë e një studiuesi.
Të nderuar të pranishëm, kombi ynë në tërësi dhe veçanërisht ajo pjesë e tij për lirinë e të cilës ranë heroikisht Xhemajli dhe shumë dëshmorë të tjerë , ndodhet në një fazë të zhvillimit shoqëror në të cilën shembulli i veprimtarisë të atdhedashësve si Xhemaili që i a përkushtuan jetën e tyre lirisë njerëzore dhe përparimit të shoqërisë, është kërkesë e pashmangshme frymëzimi për punë te drejtë dhe këmbëngulje drejtë sukseseve shtetërore dhe jetësore.
Autori i librit ka arritur që t’ua bëj të mundshme lexuesit të vëmendshëm ta njoh nga afër djaloshin i cili po rritej me idenë për nxënien e dijës, për ëndërrta e të riut nga Raushiqi i Pejës, për dëshirat e tij për kënaqësitë e jetë me prindër,në familjen e madhe të Fetahajve , shokëve të shkollës. Lexuesi do të bashkëndjej fare afër me çunin e Fetahajve, kur ai do të dëgjoje me kureshtje rrëfimet e hallës së babait për të bëmat barbare të pushtuesve sllav. Fryma liridashëse në këtë kullë të Raushiqit do të përshpejtoj formësimin e drejtë të djaloshit të ilegales së Kosovës, do të bëhet ushqim shpirtëror i domosdoshmërisë perceptuese të gjendjes reale në të cilën ndodhej populli i ynë.
Një Aspekt tejet i rëndësishëm që shpaloset në mënyrë të veçantë në këtë libër, është ana ndjesore e heroit. Ndjeshmëria e shpirtit të tij, malli për atdheun , për njerëzit e familjes, faji që ndien ai për largimin nga sofra e nënës, kultura komunikuese me njerëzit e tij, respektimi i vajzës që e dashuronte, respektimi i zakoneve dhe i kulturës shqiptare, kujdesi se si sillet ai në raport me këto vlera,të gjitha këto e qartësojnë se heroi para se të jetë i gatshëm të punoi e të vdes për atdhe, është njeri me ëndrra e dëshira për jetë, me dashuri për veten, për familjen dhe për gruan, është njeri me mundësi të mëdha për të arritur suksese në fusha të ndryshme jetësore, pikërisht një njeri me tipare te tilla mund të bëhet prijës dhe flijues i së mirës dhe lirisë .
Ibish Neziri në librin e tij ka arritur ta paraqes në mënyrë krejt të thjeshtë dhe të qartë, këtë anë njerëzore të heroit të tij dhe tonit.
Ashtu siç ndodhë formimi dhe ngritja e heroit në realitet, ashtu zhvillohet edhe narracioni i ngjarjeve në këtë libër. Ibishi, në mënyrë shume besnike e rrëfen jetëudhetimin e Xhemailit. Ai lexues që lexon këtë libër do të jetë afër formimit të një heroi , afër përkushtimit të tij për liri, do ta kuptoi si din të dashuroi një hero, do të mësoi si mund të jetë një grua e denjë ta fitoi këtë dashuri, siç ishte Besa , do ti ndiej vuajtjet e bijve dhe bijave të këtij kombi, do të jetë afër sakrificave dhe flijimeve të tyre. Lexuesi do ta ndiej përkushtimin e këtyre njerëzve dhe do ta çmoi pafundësisht këtë përpjekje titanike dhe sakrificën e tyre për lirinë dhe drejtësinë´ne njerëzore. Ndërsa çdo shqiptar pasi ta këtë lexuar këtë libër do të ndiej edhe njëherë krenari që është bashkëkombës dhe bashkëkohanik i këtyre njerëzve të mëdhenj.
Të nderuar të pranishëm, Edhe pse pata fatin që ne një formë a një tjetër të jem afër këtyre zhvillimeve historike dhe t’i njohë nga afër një pjesë të madhe të veprimtarëve dhe heronjve te kohës sonë , në mesin e tyre edhe Xhemailin. Ky libër me informacionet e hollësishme të zhvillimeve të asaj kohe ne përgjithësi dhe në theks të veçantë rreth jetës, veprimtarisë dhe përkushtimit të Xhemailit. Kujtimet e Besës, gruas dhe bashkudhëtares së Tij, sidomos shkrimet dhe kujtimet e vet Xhemailit, ma sollën jo vetëm Xhemën në një dimension akoma më madhështor , por edhe tere zhvillimin historik të asaj kohe.
Dua te them se në fund të leximit të librit e pash se ka ende për të mësuar.
Prandaj më lejoni qe ta falënderoi autorin e këtij libri Z. Ibish Neziri, që e solli para nesh biografinë e këtij kolosi të rëndësishëm të qëndresës dhe luftës sonë.
Lavdi dhe nderim i perjetshem Xhemail Fetahajt
Te faleminderit Ibish Neziri!
