New York, 09. 06. 2014 – “Ky djalë ka talent!”- tha Ali Podrimja dhe ngriti gotën e tij të verës për ta cakërruar me gotat tona. Valët zanore të tringëllimës së qelqeve u davaritën në muzikën e tingujve natyror të kopshtit të pijetores gjermane në qytezën e Gerlingenit. Komplimenti për Beqë Cufajn, autor i një libri me vjersha (“Balada budallaqe”, Rilindja, Prishtinë, 1994), shkaktoi në fytyrën e shkrimtarit të ri një skuqje të përzier me modesti dhe druajtje. Ishte mesi i 1990-tave. Podrimja kishte mbërritur nga Prishtina për një seri leximesh dhe unë së bashku me Cufajn, i ardhur rishtas si emigrant në Gjermani, dhe një mik tjetër, e kishim ftuar bardin e shquar për një drekë.
Që nga atëherë kanë kaluar gati njëzet vjet dhe në ndërkohë Cufaj ka botuar një përmbledhje mikse me proza të shkurtra dhe poezi (“205”, Dukagjini, Pejë, 1996), një libër me shkrime gazetareske dhe ese (vetëm) në gjermanisht (“Kosova-Rückkehr in ein verwüstestes Land”, Paul Zsolnay, Wien, 2000), romanin e parë (“Shkëlqimi i huaj”, në shqip Dukagjini me 2003 dhe në gjermanisht Paul Zsolnay me 2005), një libër me kolumne dhe opinione (“Laboratori i lirisë”, PA, Prishtinë, 2011) dhe para pak kohësh romanin e dytë (“project@party” në shqip Zëri, Prishtinë, 2011, dhe në gjermanisht Seccesion, Zürich & Berlin, 2012). Për to Cufaj ka marrë disa vlerësime nderuese dhe monetare, si fjala vije shpërblimin Bruno Kreisky Förderpreis nga Republika e Austrisë me 2001, çmimin Hivzi Sulejmani nga Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës me 2004 dhe çmimin Preisdes Wirtschaftsklubs im Literaturhaus in Stuttgart në Gjermani me 2013. Librat dhe punimet e Cufajt, përpos gjermanishtes, kanë parë dritën e botimit në disa gjuhë dhe për krijimtarinë e tij kanë shkruar me dhjeta autoritete kompetente të skenës letrare europiane.
– Beqë Cufaj –
Djaloshi i ri që nga koha e takimit me Podrimjen është dalluar edhe në gazetari. Ende e mbaj mend shumë kthjellët kursi korrespondent nga vendet gjermanofone- në fund të 1990-tave dhe deri kah fundi i dekadës së parë të këtij shekulli- ai ishte njëra nga shtyllat e rritjes dhe pjekjes së gazetës Koha Ditore dhe së fundmi- deri para një viti- një ndër motorët e ripërtëritjes së të përditshmes Zëri. Por, kontribute po aq të mëdha për kulturën dhe popullin tonë, Beqë Cufaj ka dhënë posaçërisht me shkrimet, reportazhet dhe trajtesat gazetareske për mediet dhe revistat europiane më më prestigj, si p.sh. Frankfurter Allgemeine, Neue Zürcher, Süddeutscher, Die Zeit, Courrier International etj. Seria e reportazheve të tij nga salla e gjykimit të kasapit serb të Ballkanit, Slobodan Milošević, në Tribunalin e Hagës, është një fejtonistikë dokumentaro-letrare e niveleve të nalta, e denjë të jetë pjesë e lektyrës shkollore në çdo vend ballkanik dhe europian. Përveç këtyre, polemikat dhe përgjigjet intelektuale që Cufaj i ka shkëmbyer me disa personalitete lidhur me qëndrimet e tyre kontraversiale, ndër të cilët e vlen të përmenden shkrimtari proserb Peter Handke dhe Franziska Augstein, vajza e Rudolf Augstein, themeluesit të revistës gjermane mbase më me influencë Der Spiegel, janë testamente brilante të fuqisë dhe mprehtësisë intelektuale.
Beqë Cufaj nuk është i vetmuar në Europë. Ai bën pjesë në orkestrën e disa duzinave me shqiptarë të suksesshëm në fushën e letrave dhe shkrimtarisë në kontinentin e vjetër- prej Italisë, Zvicrës,Gjermanisë, Holandës, e deri në Francë. Këta zëra kreativ kanë bërë goxha shumë për vlerat, imazhin dhe prezantimin e letërsisë dhe artit shqiptar në botë, porse, çuditërisht, roli dhe kontributi i tyre është dhe vazhdon të mbahet jashtë radarit të interesit, njohjes dhe trajtimit (kritik) të elitave apo, mbase, më mirë thënë, kastave të letrave dhe kulturës shqiptare në Ballkan.
Ç’ është e vërteta me e thellë, shkrimtari dhe publicisti Cufaj, që prej se këmba e tij ka shkelur në tokat gjermane, pandërprerë, ka bërë punën e një de facto ambasadori duke u angazhuar edhe politikisht dhe diplomatikisht me qeveritë dhe rrethet me ndikim në vendet gjermane. Herë atje, herë në trojet shqiptare, Cufajn e ke hasur si një kronist dhe murg të dedikuar për të shënuar dhe avokuar të drejtat dhe interesat e shqiptarëve dhe shteteve tona prej Rambujeë e deri në Vjenë ku u përmbyll korniza formale e pavarësisë së Republikës së Kosovës, prej panairit më të madh të librit në botë në Frankfurt am Main e deri në panairin e Lepzigut ku disa herë ka qenë instrumental në paraqitjen e talenteve të reja para syve të botuesve dhe patronëve të fuqishëm të literaturës botërore. Kudo e kurdo ka qenë dhe është nevoja.
Beqë Cufaj dhe një pjesë e madhe e kolegëve të tij shqiptarë të shpërndarë nëpër Europë janë ende në moshën e artë të krijimtarisë dhe veprimtarisë së tyre multidimensionale. Ndër këta ambasadorë jozyrtarë ka burra dhe gra të cilët nuk janë pikasur nga verbëria jonë vullnetare sepse viteve të fundit në mediet dhe institucionet shqiptare ka një zhvendosje të habitshme të balancës në favor të triviales dhe bulevardeskes dhe në disfavor të sensibiles dhe rëndësishmes. Shoqëritë shqiptare dhe diaspora jonë duhet ta kuptojmë që vlerat dhe personalitetet janë si bimët e rralla dhe delikate që kërkojnë përkujdesje dhe vëmendje kur mbillen dhe derisa japin edhe frytin e fundit.
Nuk e pranoj që ne shqiptarët, përgjithësisht, e kemi zakon të falënderojmë njerëzit tonë ose kur na i nderojnë të tjerët ose kur na lënë për amshim sikur poeti Ali Podrimja. Dhe kështu, me këtë kolumne sot, unë dua të shpreh mirënjohjen time më të veçantë për Beqë Cufajn, shkrimtarin dhe ambasadorin tonë pa dekret në Europë, ngase e njoh atë dhe punën e tij më së miri. Përmes emrit të tij besoj që çmoj edhe veprën dhe përpjekjet e secilit personalitet tjetër tonit në Europë, i njohur apo panjohur për publikun. Shpresoj dhe ftoj që ky shqiptim i imi i falënderimeve të sinqerta të shtyjë njerëzit e medieve dhe institucioneve shqiptare kudo në botë t’u thonë ju faleminderit të gjithë bashkëkombësve tonë që e meritojnë vlerësimin siç po i them unë Beqë Cufajt ndërsa i dëshiroj suksese të reja dhe arritje të majave edhe më të larta. Pra, edhe një herë: FALEMINDERIT BEQË CUFAJ!
