Zvicër, 10. 02. 2017: Kur ulem që të pushoj, i lëshoj zogjtë e kujtimeve të mia nëpër viset e maleve dhe papritmas vjen hija e buzëqeshur nëpër hapësirë e Yvonit, si fëmijë, e më hedh krahun e saj, ndërsa stepem nga kujtimi e dhembja për te. Ajo më pyet ëmbël dhe lozonjare:
“Hëë!… A qenke lodhur!?… A dëshiron diçka që të pishë? Të të sjell pak qumësht të lopëve, sepse të liron nga thartësira, që të është mbledhur si një grusht në lukth!… Natyra është e mirë dhe qumshti të liron prej kësaj dhembje…”. Mua, më mbetën sytë të ngrirë në portretin e saj ajror.
E kujtoj gjithmonë vajzën e vogël të Familjes Pifferinni, nga Gerra-Piano, te Ristorante Del Ponte, ku punova tërë kohën e sezonës së vitit 1980, sepse e kisha bërë atë vit garacionin e parë, pasi kisha zbritur këmbë nga Valle Verzasca, malet që lidhin alpet zviceriane prej Interlaken, sepse unë mendoja se do të dilja në Zvicrën gjermane, por arrita që të dal në Gerra Piane, Ticino.
Për këtë do të flas më vonë, sepse tani nuk më lë kujtimi. Kujtimi është një erë e lehtë që të bart aty ku do ai dhe ka raste kur ngërthehesh me ankthe e pengje, pse nuk ke patur kohë deri më tani t`i sellësh me shkrim. Shkrimi të gojon nëpër malet e dendura të shkrimeve në një dhomë pa ajr, e ti do të dalësh vetë në natyre, që të vështrosh e pushosh i qetë…
Ndër të parët, më mori në punë Pifferinni Augusto, në restorantin e tij breg rrugës, në Via Catonale, si “ragazzo dela cucina et del buffe”, në bazë të frengjishtes, të cilën e flitja, por vetëm për tre muaj e përdora italishten, sepse askush nuk fliste ndryshe me mua. Miku im, Giorgo Masabò, që banonte me mua, bëhej pilot privat prej pilotit ushtarak, në aeroportin privat në rrethinën e Teneros, dhe kur ia lexova padashas një artikull në “Corierre dela Sera” pothuaj se pa gabime, tha se e dija mirë italishten, por nuk dëshiroja vetë që t`a flisja…
Kështu, mbeta mik i shtëpisë, përveç atij, dhe e ruaja shtëpinë bashkë me qenin e Pifferinnit. Doris, Danny, por edhe Magma, e martuar, që vinte shpeshherë me fëmije, sepse më donin si vëllain, e ndonjëherë më nxirrin telashe me tekat e tyre, i kujtoj përherë, duke mbjellur pemë në shtëpinë tyre si në shtëpinë time, sepse Augusto e priti frytin e parë që t`a provoja unë, por nuk kishte telefon të më thirrë, e as nuk e dinte se ku ndodhem. Papritur shkova me kohë, sikur më dërgoi një forcë magjike, dhe e gjeta atë mollë, në sirtar. E kërkova mollën e parë, për t`a provuar…
Ky ishte gëzim për të gjithë familjen e tij. Por, dua vetëm dy fjalë me lot për motrën time, e cila shkoi në jetën e përjetshme, sepse nuk i gëlltiti dhembjet që na i shkaktoi deri atëherë babai i saj, padashas, mua, Yvonit e të tjerëve. Ai ishte zhdukur për 3 muaj nga shtëpia e tyre për të humbur gjurmë, të cilin ne e kërkuam edhe në Ameriken Latine. Ditën që i vdiç vajza, më e vogla, siç tha vetë se do të vdes, 12 vjeçarja më e dashura e të gjithëve, dhe më e shtrenjta ime motër, sepse fliste si burrë e vetëm fjalë të zgjedhura, ai befas ishte lajmëruar. Po binte shi i rrebtë. Pesë veta ishin në veturën e vogël: bonjakja, të cilës, tani, nuk ia di emrin dhe e ëma, në të dy vendet përpara; ndërsa pas tyre ishin Dany e Doris, e në mes tyre ishte Yvoni, e cila ishte grindur pak me to, me pak fjalë, vetëm sa për t`ua dëshmuar se ajo do të kalonte për në jetën e përjetshme, kur papritmas qëllon ndeshja. Vetura ishte qarë më dysh, ndërsa vetëm ajo kishte vdekur, që ishte në mes! Ishte tragjedi, në mes të një kohe tepër të trishtë. Qanin të gjithë; qaja edhe unë! I qanim edhe mbi kufomë; deri te varri në kishë qanim. Mijëra vetë ishin tronditur. Askush nuk e dinte sa vdekje madhore, sa vdekje mbi vdekje, sa vdekje e hijshme, pa asnjë goditje në kafkë… Qëndronte, ashtu e qetë, dhe një tis buzëqeshje të hidhur e mbante, sikur bota për rreth saj nuk ishte zgjedhur mirë, e mashtruar tepër pas luksit, duke e harruar kohën e lashtë. Mua, më dukej se e kisha marrë me vete, prej Morinës, kur kam qenë fëmijë, si orën e dalur prej bunarëve të kullës së stërgjyshit…
Ai nuk kishte tjetër djalë, përpos meje. Sillej si polic, më tepër se sa si kuzhinier. Rastësisht e pa shtyllën time me poezi në gazetën e atëhershme “Bota e Re”, që erdhi me postë në restorant dhe i shfletoi pak nga pak. Nuk e dija përse ishte i tufllanosur në mua; si do të punoja në një restorant e në të njëjten kohë isha “poet i madh”, sipas tij. Për ate, nuk barazoheshin këto. A do të doja të punoj në një restorant apo do të shkruaja poezi.
Poezitë e mbanin poshtë tyre “Ticino, Gera Piano 1980”; titullin “Fletë të shkëputura”; fotografia ime ishte në ballë; por nuk e kuptoja se përse ishin “të pamundshme” ato. Ai ishte një kuzhinier i mirë, por kishte qenë polic i rrebtë dhe para se të ishte bërë polic kishte qenë ushtarë italian. Gjatë kësaj kohe, kishte qenë, sipas tij, në Gjakovë e Morinë. Mi tregoi dy emra të njohur prej Ponoshecit, ku i kisha dajët. I ngjante babait tim, por ishte më i gjatë.
Erdhi puna që një ditë më pëzuri nga puna. Të gjithë ishim në stres, për drekë. Nuk më dha leje as për të ngrënë. Kur u krye dreka, Yvoni shkoj e kërkoj pjatën e vëllait të saj, sepse ishte mbyllur në dhomë pa ngrënë. I tha qetas e me dorë të zgjatur, ku ishin dy prindërt e saj, babai dhe nëna, duke e mbajtur doren e duke lëvizur me një këmbe. Ndoshta nga nervoza, që e përpinte mbrenda vetes, ku ta di, por çuditërisht buzëqeshte pa fjalë. Augusto e vështroi rrebtë e drejtë e në sy. Ajo ia kërkoi pjatën, për mua dhe i tha se ajo nuk do të hante asgjë, përderisa vëllau ishte mbyllur në dhomë, pa asgjë. Augusto ia lidhi një shuplakë të fortë sa nuk e rrëzoi dhe po e shikonte mëtutje, i rrebtë, duke fshirë djersët. Yvoni, vetëm u buzëqesh e i tha me të njëtin ton: “Ti e di Gusto se nuk do të ha as edhe një grimcë, përdesisa vëllai i im rri në dhomë pa asgjë e pa fjalë, e unë tërë kohën e lirë e kaloi me te, duke lozur e duke folur… Kështu… Ma jep pjatën, ti vetë, sepse nuk shkoi pa këtë pjatë!… Brahim, është sikur djali i juaj… Ai, nuk ka faj”. Dhe, dorën e mbante të shtrirë. Nëna e shikonte, pa fjalë e pa lëvizje. Dikur shtoi: “Hë, pra, e kuptove Gusto! Jepja pjatën e Brahimit, sepse vazja e jonë ka të drejtë! Ai nuk ka asnjë faj, për besë asnjë faj!”…
Augusto përplasi gjërat e tengjeret, e zhveshi kacelen e kuharit dhe plasi në lot, se edhe ai do të humbi pa gjurmë dhe doli jashtë restorantit. Derisa nëna e mbaroi pjatën për mua dhe e merrte me të mirë vajzën e tij të vogël, derisa e kundërshtoj vajzën e madhe, Danyn, e cila pyeste se ç`u bë ashtu me Guston e ku shkoi ai, duke i thënë që të mos merzitet për këte, sepse Gusto kishte një nervozë të tmerrshme, por do t`i kaloj e askujt të mos i thotë asgjë nga kjo punë. Është një punë që zgjidhet midis nesh.
Yvoni e mori pjatën me gas që ia dha nëna e saj. Erdhi në kat. Trokiti tri herë lehtas në derën time. “Jam motra e vogël, Yvoni”- më tha mua, pasi pyeta te di kush ishte, dhe kur e dëgjova zërin e ëmbël të saj, befas u ngrita dhe ia hapa derën. E shikova gjatë, sepse tabakun e mbante lart, drejtë mjekrës sime. “Për mua është kjo?! A e ke të lejuar? Pyete shefin, të lutem! Ai më tha se sot nuk do të ha, ose nuk ma jep rrogën?!” Ajo u afrua me tabakun si për një musafir të zgjedhur deri te sirtarja anash krevatit, me dorë i mori poezitë e mia në fletore dhe gazetën ngadalë, e la tabakun aty dhe u ul në krevatin tim, duke më thënë: “Mama të bën të fala! Dreka u krye mirë! Derisa t`a marrësh kafshoren e fundit, unë e kam për detyrë të ri këtu, ku ke fjetur ti”. Faqen e kishte të skuqur. Kafshorja më mbeti në dorë. U mbylla në fytyrë. Ajo e kuptoi, por ma priti përpara se t`a pyesja vetë. “Dany ishte nervoz nga shërbimi. E nguca pa dashje dhe desh i theu pjatat. Ma flakarisi një shublakë, sa të quditesh!… Hë, e!… E bëra një përvojë të hidhur… Ha, ti, ha… Unë po të pres”. Dhe, prap buzëqeshi. Atëherë, pas pak çastesh, ia fillova drekës. Sa herë futem i vetëm në një dhomë, kur është vend i zgjedhur apo i mirë, më duket se prap e shoh, po me atë buzëqeshje, vetëm përpak çaste, sepse pastaj zhduket…
Qindra net i kam bërë me lot e kujtime, madje edhe për Yvonin. Këtë fotografi e kam vënë në krye të fotogafive të mia, në faqen time provizore. Askush nuk më ka pyetur, kush është kjo vajzë. Ajo ishte njëra nga “Tri Moirat” (Tri motrat, Tri orët) që më kanë përkundur si fëmijë, në holë, të vjerur në tra. Askush nuk e di këtë punë dhe askujt nuk i nevojitej. As të më pyesnin, nuk kishin kohë, as pse nëna nuk kishte kohë të më përkundë…
Vdekja e saj erdhi papritur, edhe pse vetë, në njëfarë forme, na kishte njoftuar. Për varrojsen e saj ishte edhe babai i saj. Që të dy e kryem pamjen e saj, për kryeshëndosh, me lot në faqe. E varrosëm në varret pranë kishës, duke e dërguar prej shtëpisë së tij, në Via Cortasce… Me lotë ishim edhe te varri i saj. Prej atij viti nuk kam bërë asnjë garacion te Ristorante Del Ponte. Edhe Donatella, që e quanim shkurtimisht Dany, si duket iku në Francë. Dhe as të varri i saj nuk kam bërë ballë që të shkoj…
Ja përse një fëmijë me flatra të engjujve dhe prej një familje tjetër, prej një populli tjetër, ishte motra ime e veçantë!…
Nuk po flas gjatë. Jeta është këputur më dysh. Njëra pamje është nga jeta e përkohshme, me të hidhurën e saj. Tjetra është në jetën e përjetshme, të cilën askush nuk e sheh. Fotografitë e rralla të kësaj jete i lëmë përtej kujtesës sonë. Nuk e dimë se jeta është kryqëzim i energjive…
JETË I THËNÇIN!…
P.S.:
Një kopjim i kësaj përmbajtje, i thënieve të mia, i konstukteve dhe i metaforave, do të paraqitet te gjykatat përkatëse, për plagiat…
