Opinione

GAZIFIKIMI I THЁNGJILLIT – STRATEGJI KOMBЁTARE PЁR TЁ ARDHMEN E VENDIT!

11 Dhjetor, 2025

5 minuta për të lexuar

Gazifikimi i thëngjillit si paradigmë e industralizimit të Kosovës: Potencialet ekonomike, energjike dhe sfida gjeopolitike

Nga Adnan Qaka

Prej vitesh kam theksuar në debatin publik rëndësinë strategjike të gazifikimit të thëngjillit si një alternativë afatgjatë, ekonomike dhe energjetike për Kosovën. Sot, më shumë se kurrë, ky projekt duhet të rikthehet në qendër të politikëbërjes dhe vizionit zhvillimor, jo thjesht si opsion teknik, por si strategji kombëtare e industrializimit, modernizimit dhe fuqizimit gjeopolitik të vendit.

Ky projekt nuk është i ri; është një histori e ndërprerë që pret të rilidhet.

1. Përvoja Historike: Kosova dikur prodhonte gaz nga thëngjilli

Pak e dinë, dhe edhe më pak e përmendin, faktin se Kosova në vitet ’70 dhe ’80 posedonte impiante plotësisht funksionale të gazifikimit të thëngjillit në Obiliq. Kapaciteti vjetor i prodhimit arrinte deri në rreth 500 milionë m³ gaz, mjaftueshëm për të plotësuar gati tërë kërkesën vendore të kohës.

Ndërprerja e prodhimit në fund të viteve ’80, për arsye kryesisht politike, çoi në degradimin e qëllimshëm të kësaj infrastrukture strategjike. Kjo ndërprerje përbën njërën nga humbjet më të mëdha të kapaciteteve industriale që Kosova ka pësuar ndonjëherë.

2. Potenciali Bashkëkohor i Gazifikimit të Thëngjillit

Kosova zotëron disa nga rezervat më të mëdha të thëngjillit në Europë, në raport me territorin. Kjo e bën vendin unikisht të pozicionuar për të zhvilluar teknologjitë moderne të gazifikimit:

Çfarë mundëson gazifikimi modern (IGCC)?

– Prodhimin e gazit sintetik (syngas) me efikasitet të lartë.

– Prodhimin e metanolit, amoniakut, derivateve të naftës dhe karburanteve sintetike.

– Prodhimin e energjisë elektrike me efikasitet shumë më të lartë dhe kosto të ulët.

– Përdorimin e teknologjive të pastrimit të gazit që reduktojnë ndotjen e ajrit.

Kjo teknologji do t’i jepte fund varësisë nga importi i naftës, gazit dhe mazutit – burime që rrisin inflacionin, e rëndojnë bilancin tregtar dhe e mbajnë ekonominë të brishtë.

Teknologjia e gazrifikimit ul në mënyrë drastike emetimet e Co2 krahasuar me teknologjinë e termocentraleve me qymyr. Nëse sekuestrimi i CO2 nëpërmjet depozitave nëntokësore mund të arrihet, ai eleminon 100% emetimet e CO2. Kjo do ishte një arritje e madhe politike dhe mjedisore për një ekonomi të gjelbër.

Sipas shkencëtarëve amerikan te EERC 7, procesi inxhinierik i gazrifikimit të qymyrit zvogëlon emetimët e CO2 – 10 herë, krahasuar me termocentralet. CO2 i mbetur mund të sekuestrohet në gazrifikues dhe të transportohet e ruhet ose në zgavra nëntokësore (si në Decatur, Illinois, SHBA).

3. Përfitimet Ekonomike për Kosovën

a) Sekurizimi energjetik

Kosova do të garantonte një furnizim të brendshëm dhe të qëndrueshëm të energjisë dhe karburanteve, duke reduktuar varësinë nga importet dhe nga luhatjet gjeopolitike.

b) Ulja e kostos së energjisë

Prodhimi vendor i gazit dhe derivatëve do të ulte kostot për industrinë, sektorin publik dhe familjarët, duke stabilizuar ekonominë dhe reduktuar presionet inflacionare.

c) Industrializim real

Gazifikimi krijon themele të fuqishme për industri të reja, duke përfshirë:

– industrinë kimike,

– prodhimin e plehrave azotike,

– industrinë metalurgjike,

– teknologjitë energjetike,

– prodhimin e karburanteve sintetike.

Një shtet pa industri nuk mund të pretendojë zhvillim; gazifikimi është hallka e humbur në ekonominë e Kosovës.

d) Eksport dhe të ardhura në valutë

Kosova mund të shndërrohej nga importuese e varur në eksportuese rajonale të gazit sintetik, energjisë, kimikateve dhe karburanteve sintetike.

e) Ruajtja e pyjeve dhe mjedisit

Me prodhimin e gazit vendor për ngrohje dhe industri, Kosova do të shpëtonte mijëra hektarë pyje nga prerja, do të ulte ndotjen e ajrit në qytete dhe do të përmirësonte shëndetin publik.

Ky është një përfitim që asnjë teknologji tjetër në horizontin afatshkurtër nuk mund ta garantojë në të njëjtën shkallë.

4. Pse projekti nuk është realizuar pas luftës?

a) Mungesë e vizionit zhvillimor

Programet energjetike të partive politike që nga paslufta kanë qenë fragmentare, të cekëta dhe pa orientim industrial. Energjetika është trajtuar si çështje administrative, jo si bazë e zhvillimit ekonomik dhe gjeopolitik.

b) Ndikime të aktorëve të jashtëm

Ka pasur shpesh presione, këshilla dhe orientime të cilat—edhe pse të paraqitura si ndihmë—nuk kanë qenë domosdoshmërisht në interes afatgjatë të Kosovës. Propozohet shpesh që Kosova të adoptojë modele të shtrenjta të energjisë, me efikasitet të ulët për realitetin tonë ekonomik dhe që e bëjnë vendin më të varur, jo më të pavarur.

Kjo situatë ka krijuar hapësirë edhe për ndikime të aktorëve armiqësorë rajonalë, të cilët historikisht kanë sabotuar projektet strategjike të Kosovës.

c) Projektet e propozuara kanë qenë shpesh të dëmshme

Gjatë dy dekadave të fundit janë paraqitur projekte të cilat nuk garantojnë siguri energjetike, nuk ulin koston e jetesës, dhe nuk nxisin zhvillimin industrial. Shpesh këto projekte janë konceptuar për të zëvendësuar prodhimin vendor me modele importi.

Këto vendime i kanë kushtuar rëndë ekonomisë së Kosovës.

5. Rëndësia Gjeopolitike e Gazifikimit për Kosovën

Gazifikimi i thëngjillit nuk është vetëm çështje ekonomike: është çështje sovraniteti, stabiliteti dhe ndikimi strategjik.

– E bën Kosovën energjetikisht të pavarur.

– Rrit fuqinë negociuese të vendit në raport me fqinjët.

– Zvogëlon varësinë gjeopolitike nga infrastruktura energjetike jotransparente.

– Krijon industri të reja që e bëjnë vendin më pak të cenueshëm ndaj presioneve të jashtme.

Energjia është mjeti më i fuqishëm i ndikimit gjeopolitik në Ballkan. Kush kontrollon energjinë, kontrollon zhvillimin. Me gazifikim, Kosova kontrollon vetveten.

Koha për t’u shkëputur nga politikat e dështuara energjetike të pasluftës

Pas dy dekadash dështime, mungesë vizioni, projekte të shtrenjta dhe orientime që shpesh nuk i kanë sjellë të mira Kosovës, është koha për ta pranuar realitetin:

Kosova nuk ka pasur një strategji të vërtetë të industrializimit dhe as një vizion të qartë energjetik.

Politikat e deritanishme e kanë bërë vendin më të varur, më të brishtë dhe më të paqëndrueshëm ekonomikisht.

Gazifikimi i thëngjillit është koncepti i vetëm ekonomikisht racional, teknikisht i realizueshëm dhe strategjikisht fitimprurës që mund ta transformojë Kosovën:

– ta çlirojë nga varësia ndaj importit,

– ta shpëtojë nga degradimi i pyjeve,

– ta bëjë vendin më të pastër, më të shëndetshëm dhe më të zhvilluar,

– ta kthejë Kosovën në një qendër energjetike dhe industriale të Ballkanit.

Në një botë ku energjia është themeli i fuqisë kombëtare, Kosova nuk mund të vazhdojë të udhëhiqet nga programe politike që nuk përmbajnë asnjë vizion zhvillimor.

Gazifikimi nuk është vetëm teknologji – është strategji kombëtare për të ardhmen e vendit.

———

SHTOJCЁ

NGA QENDRA SHQIPTARE E STUDIMEVE STRATEGJIKE

file:///C:/Users/pasht/Downloads/0.0%20Executive%20Summary%20of%20Kosova%20Pre-Feasibility%20Study%20Proposal%2016052022.pdf

***

file:///C:/Users/pasht/Downloads/0.%20Kosova%20Pre-Feasibility%20Study%20Proposal%2016052022%20(1).pdf

***

“Ari i Zi” i Kosovës: Pasuria më e madhe e pashfrytëzuar në Europë