Pashtriku.org, 31. 01. 2017: Shënime për romanin “1984” të Geroge Orwell, Zenit 2005/ Policia e mendimit, Ministria e të Vërtetës, Drejtoritë e Dashurisë, Trillit, Fitores, apo edhe Dy Minutat e Urrejtjes apo Java e Urrejtjes, që janë edhe institucionet kryesore në shoqërinë ku vdes mendimi, ku vdes ëndrra, ku vdes dashuria – janë realiteti i frikshëm që ndodhi thuajse në çdo autokraci dhe totalitarizëm, ndërkohë që fanatikët e asaj humnere vijojnë të përshfaqin gjithë hartën e dështuar të vlerave njerëzore.
Ç’ndodh me një shoqëri që nuk ka dritare, nuk ka kujtesë, por ka vetëm persona nën vëzhgim dhe pa asnjë udhë drejt Njeriut?….Thuajse shumica e asaj që Oruelli e parashikoi në romanin “1984” ka ndodhur jo vetëm me një popull, jo vetëm në një kohë. Shqiptarët, të paktën, e kanë jetuar imagjinatën tronditëse dhe të kobshme të Oruellit, që përmes një grotesku tronditës parashikoi që më 1949 vdekjen e përditshme të njeriut në një sistem totalitar, të njeriut që kthehet në makineri numëruese dhe soditëse të së keqes. Por jo vetëm aq. Oruelli e njohu mundësinë e rebelimit, (prolet që jetojnë ndryshe nga njerëzit e partisë) dhe ishte përfaqësues i zhgënjimit nga komunizmi dhe diktaturat, pasi pa se ç’kish ndodhur në Rusi në emër të sistemit të ri, në emër të njeriut të ri, në emër të besimit të ri. Por ai nuk pikturoi vetëm totalitarizmin ndaj nuk shkau në imagjinatën që të besonte se ata që do të sillnin ndryshimin politik do të arrinin të zotëronin edhe pushtetin.
Policia e mendimit, Ministria e të Vërtetës, Drejtoritë e Dashurisë, Trillit, Fitores, apo edhe Dy Minutat e Urrejtjes apo Java e Urrejtjes, që janë edhe institucionet kryesore në shoqërinë ku vdes mendimi, ku vdes ëndrra, ku vdes dashuria – janë realiteti i frikshëm që ndodhi thuajse në çdo autokraci dhe totalitarizëm, ndërkohë që fanatikët e asaj humnere vijojnë të përshfaqin gjithë hartën e dështuar të vlerave njerëzore.
Uinstoni dhe Xhulia janë dy personazhet e vetme që kanë formë në gjithë rrëfimin e tij, ndërkohë që për këdo tjetër përvijimi i plotë është gati i pamundur. Ata tentojnë të ndjejnë, të dashurojnë. Dhe kaq mjafton për mëkatin vdekjeprurës në një shoqëri që ka nevojë jo për ndjenja, por për atë që nuk ka qenë e që s’do mund të jetë kurrë individë– njeriun pa kujtesë dhe pa ëndrra.
“Shoku Ogilv, i paimagjinueshëm një orë më parë, tashmë ishte një fakt. E forta është, mendoi, se qenka më e lehtë të krijosh njerëz të vdekur sesa të gjallë. Shoku Ogilv, i cili nuk kishte patur kurrë të tashme, tashmë do të kishte shkuar dhe, kur akti i tij i falsifikimit të harrohej, do të ekzistonte në mënyrë autentike, mbështetur nga të njëjtat fakte me Karlin e Madh apo jul Çezarin”. (George Orëell, “1984”, Përkthim nga Çelo Hoxha, Zenit 2005, f.69)
Dhe padyshim, që parullat që ndërtojnë edhe rrugëtimin e mendimit të ri, që vjen përmes gjuhës së re, janë të qarta. (“Lufta është paqe/ Liria është skllavëri/ Injoranca është fuqi”) Të rreshtuara që në nisje, ato përbëjnë moton e atyre që jetojnë nën një shoqëri ku njeriu është bjerrur nga njerëzorja. Tkurrja, – siç thotë Milan Kundera për këtë libër- është tkurrje politike, është tkurrje e njeriut nën propagandë. Ndërkaq, fëmijët përgatiten të jenë luftëtarët e rinj të denoncimit të kujtdo, e sidomos të prindërve dhe të afërmve të tjerë, për të treguar devotshmërinë, për të garantuar vijimin e vdekjes së sigurt të shoqërisë.
“1984” është një roman që kapërceu me imagjinatë edhe mizorinë e humbjes së vetëdijes mbi të shkuarën dhe të ardhmen, pasi duket se parashikoi edhe udhën e mendimit të dinjitetit dhe individualitetit edhe në një totalitarizëm tjetër – në totalitarizmin e vëzhgimit të përditshëm të njeriut. Është parashikimi i shuarjes së të gjitha mureve mes privates dhe publikes, mes morales dhe amorales, mes mendimit dhe pamundësisë për të menduar. Personazhet e “1984” janë të paaftë të krijojnë një botë larg vëzhgimit apo totalitarizmit të kontrollit dhe vëzhgimit, nga ajo që Oruelli e pagëzoi “Vëllai i Madh” e që sot jeton kudo.
–Ti, Uinston, nuk e ke aq qejf Gjuhën e Re, – tha ai pothuajse me trishtim. – Kur shkruan, ti mendon ende në të folmen e vjetër….. Nuk e shikon se qëllimi kryesor i saj është të ngushtojë hapësirën e mendimit? Do të vijë një ditë që krimi i mendimit do të zhduket krejt, sepse nuk do të ketë fjalë me të cilat mund të shprehet. Çdo koncept që do të jetë i nevojshëm, do të shprehet vetëm me një fjalë, me kuptimin e saj të përkufizuar me fanatizëm, ndërsa gjithë kuptimet dytësore janë shuar dhe flakur në harrim”. (Po aty, f. 73).
Fantazia e shoqërisë tek Oruelli është tronditëse, vetëshkatërruese. Makthi dhe grotesku përfshijnë personazhet në një testament të frikës nga shoqëria që humb raportin me vetveten, me tjetrin. Uinstoni është ende njeriu që mund të besojë në një ndryshim, për sa kohë mendon se 2+2=4. Por për partinë ky përfundim është i pamjaftueshëm. Dhe ai që ka pranuar të punojë në drejtorinë e falsifikimit të së vërtetës, në një çast do të ndryshojë, dhe pashmangshëm vjen fundi, kur pohon se 2+2=5. Tashmë Uinstoni nuk ka më asnjë ëndërr. Ai ka vdekur. Siç u kthyen në kufomë të gjithë ata u mbuluan me vdekjen e së vërtetës. Apo edhe që vijojnë të mbulohen e të numërojnë “matematikisht” sipas asaj që i sugjerohet….
“1984” nuk është një roman i veçantë për stilin, por është një mënyrë e jashtëzakonshme për të kuptuar misteriozen në të sotmen, në emër të mungesës së ideve dhe në emër të mungesës së individit.
Nga Agim Baçi
