Të Ndryshme

KULTURA SUMERE DHE QYTETЁRIMI I LASHTЁ I ANADOLLIT

24 Nëntor, 2025

6 minuta për të lexuar

KULTURA SUMERE NË HYJNITË MITILOGJIKE ANUNNAKI DHE IGIGI!

Anunnaki (sumerisht: gjithashtu si Annunaki, Anunna, Ananaki dhe variacione të tjera) janë një grup hyjnish të sumerëve, akadianëve, asirianëve dhe babilonasve të lashtë.

Në shkrimet më të hershme sumeriane për ta,

të cilat datojnë nga periudha post-akadiane, Anunnaki janë hyjnitë në panteon, pasardhës të

An dhe Ki, perëndisë së qiellit dhe perëndeshës

së tokës, dhe funksioni i tyre kryesor ishte të qeverisnin fatet e njerëzimit.

450,000 vjet më parë, Anunnaki mbërriti në Tokë në kërkim të burimeve të çmuara, duke sjellë me vete 600 punëtorë të njohur si Igigi (*).

(*) Igigi janë figurat mitologjike të parajsës në mitologjinë e Mesopotamisë. Edhe pse ndonjëherë sinonim me termin “Anunnaki”, në mitin Atrahasis, Igigi ishin qeniet më të reja që ishin shërbëtorë të Annunaki-t, derisa ata u rebeluan dhe u zëvendësuan nga krijimi i njerëzve.

Rrjedhimisht termat Anunnaki dhe Igigi përcaktojnë dy kategori të perëndive të Mesopotamisë, përkufizimi i saktë i të cilëve ndryshonte me kalimin e kohës. Në korpusin sumerian, si dhe në periudhën e Babilonisë së Vjetër, Anunnaki janë hyjnitë kryesore, Igigi hyjnitë inferiore. Nga fundi i mijëvjeçarit të dytë, Anunnaki janë hyjnitë ktonike dhe Igigi hyjnitë qiellore.

Këta punëtorë u përhapën në të gjithë Afrikën e lashtë, duke krijuar infrastruktura që i lejuan Anunnaki-t të shfrytëzonin pasurinë e pasur minerale të kontinentit.

Igigi, i përshkruar me mjekra të gjata, flokë të rrjedhur dhe krahë, ishin një rang më i ulët hyjnish, që para njerëzimit dhe shpesh krahasoheshin me engjëjt.

Siç tregohet në mitin akadian të Atrahasis, Igigi u ngarkua me punë të pamasë nga Anunnaki, duke theksuar statusin e tyre vartës. Kërkimi i pamëshirshëm i Anunnaki për arin, jetik për mbijetesën e tyre, përfundimisht çoi në rebelimin e Igigi-t. Për të lehtësuar barrën e tyre, njerëzit u krijuan për të marrë përsipër detyrat e mundimshme.

Kjo histori ndërthur mitin dhe spekulimet, duke ofruar një paraqitje të shkurtër sesi qytetërimet e lashta mund të kenë perceptuar ndërhyrjen hyjnore dhe origjinën e njerëzimit.

Kultura sumere, e cila filloi rreth mijëvjeçarit të IV para Krishtit. U ngrit në atë që tani është Iraku në shekullin e IV para Krishtit, duke lënë pas një mori historish mitologjike që pasqyrojnë pikëpamjen e sumerëve për krijimin dhe marrëdhëniet midis perëndive dhe njerëzve.

________

https://www.sumerianorigins.com/…/mysterious-igigi-and…

***

https://sq.m.wikipedia.org/wiki/Anunnaki

***

https://www.portersquarebooks.com/book/9798829291983

***

https://www.sumerianorigins.com/…/who-or-what-were-the…

***

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Igigi

***

https://oracc.museum.upenn.edu/…/listo…/igigi/index.html

***

————————

QYTETËRIMET E LASHTA TË ANADOLLIT

Anadolli, i njohur si Azia e Vogël në kohët e lashta, ka qenë një udhëkryq qytetërimesh për mijëra vjet. Me gjeografinë e tij të larmishme dhe pasurinë kulturore, ky gadishull ka qenë shtëpia e shoqërive të shumta me ndikim.

Anadolli ishte një nga rajonet më të kërkuara në kohët e lashta dhe mesjetare për shkak të vendndodhjes së saj në një pikë ku bashkohen kontinentet e Azisë dhe Evropës.

Çdo rajon brenda Anadollit ka kontribuar ndjeshëm në histori me identitetin e tij të veçantë politik, ekonomik dhe kulturor.

Anadolli ka krijuar shumë qytetërime në rrjedhën e historisë. Edhe pse jo aq të avancuar sa Egjipti apo Mesopotamia, të cilët flisnin një gjuhë të karakterizuar nga parashtesa, megjithatë ishin një nga shoqëritë më të përparuara të epokës së tyre (3000-2000 p.e.s.).

Historia e Anadollit daton qysh nga epoka e Paleolitit (20.000-15.000 p.e.s.); por deri më tani janë zbuluar vetëm mjete dhe fshatra të vegjël që datojnë në ato kohë.

Qytetërimet aktuale erdhën në Anadoll rreth periudhës neolitike (15,000-4000 pes). Gjatë asaj kohe, disa qytetërime udhëtuan dhe jetuan në Anadoll; trashëgiminë e tyre mund ta shohim në vendbanimet prehistorike të Gobeklit Tepes, Çatalhöyük, Hacilarit, Mersin, Nevali Cori etj.

Çatalhöyük është padyshim vendbanimi më kompleks neolitik.

Këto vendbanime priren të jenë shumë më të mëdha në madhësi dhe kompleksitet kur krahasohen me vendet bashkëkohore që gjenden në Europë.

Në vijim sjellë rajonet kryesore të Anadollit dhe rëndësisë e tyre historike gjatë 2500 – 3000 viteve të fundit.

1. Lidia

E vendosur në Anadollin perëndimor midis lumenjve Gediz (Hermos) dhe Küçük Menderes (Kaystros), Lidia festohet si vendlindja e prerjes së monedhave. Lidianët, me kryeqytetin e tyre në Sardis (Sart), revolucionarizuan tregtinë duke futur monedhat e para në histori, duke lehtësuar zhvillimin ekonomik dhe përhapjen e tregtisë.

2. Frigjia

Frigjia, e vendosur në Anadollin qendror, është e zhytur në mitologji, veçanërisht nga legjendat e mbretit Midas. I njohur për blegtorinë dhe thurjen e tij, rajoni ishte i famshëm për qilimat frigjiane. Kryeqyteti i saj, Gordion, shtrihej në një rrugë jetike tregtare, duke çimentuar rolin e Frigjisë në tregtinë e lashtë.

3. Caria

Caria pushtoi Anadollin jugperëndimor dhe ishte i njohur për tregtinë e saj detare. Qyteti më i shquar i rajonit, Halicarnassus (Bodrumi modern), ishte vendi i Mauzoleumit të Halicarnassus, një nga shtatë mrekullitë e botës së lashtë. Shkathtësia detare e Caria e bëri atë një qendër të rëndësishme kulturore dhe ekonomike.

4. Lycia

E vendosur në perëndim të Antalisë moderne, Lycia është e famshme për varret e saj të gdhendura në shkëmb dhe federatat e hershme demokratike. Unioni Lician, një koalicion qytetesh si Xanthos dhe Patara, është një nga shembujt më të hershëm të njohur të një federate demokratike. Qytetet e Lycias ishin qendra të kulturës dhe qeverisjes.

5. Bitinia

Bitinia e Anadollit Veriperëndimor mbante një pozicion strategjik midis Marmarasë dhe Detit të Zi. Nikomedia (Izmiti modern) u shfaq si një qytet kyç gjatë periudhave romake dhe bizantine. Rajoni lulëzoi nga detaria dhe tregtia, duke e bërë atë një lidhje jetike në rrjetet e lashta detare.

6. Kapadokia

Kapadokia, në Anadollin qendror, është e famshme për peizazhet e saj mahnitëse vullkanike, oxhaqet e zanave dhe qytetet nëntokësore. Gjatë gjithë periudhave persiane, romake dhejovetëm, shërbeu si qendër kulturore dhe tregtare. Të krishterët e hershëm gjetën strehim edhe në qytetet e fshehura të Kapadokisë gjatë kohës së persekutimit.

7. Pontus

Pontus, i vendosur përgjatë brigjeve jugore të Detit të Zi, lulëzoi për shkak të aktiviteteve të tij detare dhe tregtare. Ky rajon është i pasur me tregime mitologjike dhe ishte shtëpia e një mbretërie të fuqishme që i rezistoi pushtimit romak për shumë vite.

8. Galatia

Galatia, në Anadollin qendror, u vendos nga fise kelte, duke përzier traditat e tyre me kulturën lokale anadollake. Nën sundimin romak, rajoni u bë një qendër e rëndësishme ushtarake, duke shfaqur integrimin kulturor dhe strategjik të ndikimeve të ndryshme të Anadollit.

9. Pisidia

E vendosur në Rajonin e Liqeneve, Pisidia karakterizohet nga terreni i saj malor dhe qytetet e fortifikuara. Antiokia (Yalvaçi i sotëm) shquhet si një qendër urbane e spikatur, e ndërtuar në mënyrë strategjike në tokë të ngritur për qëllime mbrojtëse.

10. Kilikia

Në bregun lindor të Mesdheut, Kilikia lulëzoi me një kombinim të bujqësisë dhe tregtisë detare. Tarsus, një nga qytetet e tij kryesore, ishte një qendër e lashtë e kulturës dhe tregtisë, duke luajtur një rol të rëndësishëm në lidhjen e Anadollit me botën mesdhetare.

Konkluzioni

Rajonet e lashta të Anadollit, të formuara nga gjeografia e tyre unike dhe rëndësia strategjike, kanë luajtur një rol kyç në historinë botërore. Çdo rajon kontribuoi me trashëgimi të veçantë kulturore, ekonomike dhe politike, duke lënë një gjurmë të pashlyeshme në tapicerinë e pasur historike të Anadollit. Sot, këto rajone vazhdojnë të festohen si thesare kulturore të përbashkëta, duke mishëruar trashëgiminë e Turqisë dhe njerëzimit në tërësi.

_______

https://en.m.wikipedia.org/…/List_of_ancient_peoples_of…

***

https://www.dailysabah.com/…/firsts-of-anatolia…/amp

***

https://meandertravel.com/turkey/turkey.php…

***

https://www.ancient-origins.net/news-history/anatolia-009316

***

https://en.m.wikipedia.org/wiki/History_of_Anatolia

***

https://libguides.ku.edu.tr/anatolia…/palaeolithicanatolia

———————–

HEGRA, NJË MISHËRIM I KULTURAVE ANTIKE!

Në shkretëtirën e Arabisë Saudite në veri të Al’Ula-s, daljet shkëmbore dhe gurët gjigantë me përmasat e ndërtesave, dalin nga rëra si fara të shpërndara në mënyrë hyjnore.

I fshehur mes shkëmbinjve të thyer shtrihet një qytet që koha e ka harruar. Për më shumë se dy mijëvjeçarë, Hegra ka mbetur kryesisht i paprekur dhe ruan një thesar të arkitekturës dhe mbishkrimeve të lashta.

Hegra, i quajtur gjithashtu Madain Saleh ose al-Hijr) është një vend arkeologjik i shtrirë në zonën e Al’Ula-s brenda provincës Medina në rajonin Hejaz, të Arabiaë Saudite. Shumica e mbetjeve datojnë nga Mbretëria Nabataean (shekulli I pas Krishtit).

Vendi përbënte qytetin më jugor dhe të dytë më të madh të mbretërisë pas Petrës (Jordania e sotme), kryeqyteti i saj. Mund të gjenden gjithashtu gjurmë të pushtimit lihyanit dhe romak përkatësisht para dhe pas sundimit Nabatean.

Duke ecur nëpër labirintin e tij të strukturave të gdhendura në gurë, njeriu hyn jo vetëm në një qytet, por edhe në një udhëkryq kulturash. Arkitektura, është një përzierje mahnitëse e ndikimeve asiriane, egjiptiane dhe fenikase, tregon historinë e një vendi që lulëzon si një tenxhere shkrirjeje qytetërimesh.

Kur kihen parasysh këtu edhe mbishkrimet e fshehta në gjuhët si: Nabataean, Lihyanite, Thamudic, Latine dhe jo vetëm, atëherë kemi të bëjmë me shumë mistere që kërkohen të zbulohen.

Në këtë strukturë arkeologjike është Varri i Lihyan, djalit të Kuzës, i njohur gjithashtu si Qasr Al Farid ose “Kështjella e vetmuar”. Është një varr i njohur dhe ikonik me një gjatësi rreth 72 metra.

Nga gdhendjet dhe mbishkrimet brenda varrit mund të tregohet shumë për kulturën Nabataean.

Duket se e gjithë struktura e kësaj “kështjelle” nuk ka përfunduar kurrë. Tek bazamenti i varrit, mjeshtëria nuk është aq e saktë, gjë që mund të vërehet mjaft qartë.

Megjithatë është një nga vendet më ikonike në mbretërinë e Arabisë Saudite dhe një vend për të reflektuar mbi historinë dhe mësimet që mund të nxjerrim nga e kaluara.

Hegra, është vendi i parë i përfshirë në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në korrik 2008.