Budapest, 03. 05. 2015 – Lajmi, se para pak vjetëve ishte hapur Katedra e Albanologjisë në Budapest, na bënte kureshtar të takoheshim me njerëzit e saj të cilët na kishin ftuar muaj më parë në një mbrëmje letrare prezantuese. E dinim se dikur Katedra e Albanologjisë ishte në Vjenën e Norbert Joklit e Dr.Gjergj Pekmezit si themelues i saj e cila nuk ekziston më. Dhe, ja fatbardhësisht, Budapesti u kujdes në mundësinë për të studiuar gjuhën shqipe krahas dhjetëra gjuhëve që mësohen aty. Që në hapat e parë u ndeshëm me mikpritjen e përzemërt vëllazërore. Drejtoresha e saj Dr.Etleva Lala dhe Dr.Musa Ahmeti, profesor, krahas angazhimeve të tyre, kishin organizuar promovim të një vepre letrare me autor shqiptar i cili jeton e vepron në Hungari. Pas gjithë përjetimeve të këndshme nga forca e fjalës së një vepre të re, organizuam një bisedë me Prof. Dr .Musa Ahmetin, ligjërues.
– Z.Profesor, çka mund të na thoni rreth Katedrës së Albanologjisë këtu në Budapest?
DR.MUSA AHMETI: “Katedra e Albanologjisë ose më saktë “Programi i Studimeve Shqiptare” është themeluar në vitin 2012 nga qeveria shqiptare në bashkëpunim me qeverinë hungareze, marrëveshje që e firmosën të dy kryeministrat dhe ministrat e kulturës. Pra, katedra jonë është pranë Universitetit Shtetëror të Budapestit dhe është njëra nga 64 katedrat e gjuhëve të huaja pran UN. Në fillim kishim numër të kufizuar studentësh, ndërsa ligji hungarez lejon 15 studentë për një departament. Ne jemi departament dhe momentalisht nuk jemi të akredituar, e presim që vitin tjetër të akreditohemi, atëherë do kemi mundësi të rrisim numrin e studentëve nga 15 në 30 student. Për momentin ne kemi më shumë kërkesa se sa ato që mund të ofrojmë. Ne jemi të gatshëm që edhe të tjerëve t’ju ofrojmë shërbime tona nga shkenca e albanologjisë, nga fusha e historisë kombëtare, etnologjisë, etnografisë, përditshmërisë dhe trashëgimisë kulturore. Si rezultat i punës konkrete, ne kemi 5 student të cilët janë në vitin e dytë të studimeve dhe kanë filluar të përkthejnë në hungarisht dhe e kundërta, nga hungarishtja në shqip. Njëri nga ata është edhe Robert Markus, i cili po e përkthen “Kanunin” e Lekë Dukagjinit në hungarisht, punë aspak e lehtë kur dihet shkrimi i tij në dialektin gegërisht. Është duke u përkthyer gjithashtu “Darka e Gabuar” e Ismail Kadares si dhe disa tregime. Janë përkthyer nga Katedra jonë poezitë e Prof.Sali Bashotës në hungarisht. Përkthimet do vazhdohen për sjellën e vlerave më të arrira nga autorë shqiptarë në prozë e poezi në gjuhën hungareze. Qëllimi ynë i vazhdueshëm është avancimi i kontakteve me organet përkatëse hungareze, në radhë të parë, për të qenë një urë lidhëse bashkëpunimi me institucionet përkatëse në Shqipëri dhe Kosovë”.
– Z.Profesor, si është struktura e studentëve tuaj?
DR.MUSA AHMETI: ”Struktura e studentëve është nga kombe të ndryshme, përveç asaj hungareze kemi student e gjithë globi, bie fjala nga Argjentina, Brazili etj. Një e veçantë programit tonë është se ne jemi të akredituar pranë programe ErasmusMundus dhe studentet certifikohen për pikë dhe vlerësime të mëtutjeshme nga UN nga ata vijnë. Kjo për studentët me gradë magjistër shkencave dhe doktor shkence PSD.
– Si janë rrethanat në shkëmbimet ndër shkencorë, ndërkulturore në mes Institucioneve shqiptare, kur dihet se shkencëtarët hungarez kanë kontribuar në gjuhësinë, historiografinë shqiptare? Ku jemi ne raport me hungarezet?
DR.MUSA AHMETI: “Një pyetje me shumë interes. Vet hapja e Programeve të Studimeve Shqiptare, e mbështetur nga shteti hungarez, nga politika zyrtare aktuale, është shenjë që hungarezët kanë një respekt dhe interes të veçantë për albanologjinë në përgjithësi si gjuhë. Studimet albanologjike në Hungari janë të kamotshme dhe të dokumentuara që nga shek. i 11-të. Unë jam medievist që do të thotë specialist i studimeve të mesjetës. Në arkivat hungareze ne kemi bërë hulumtime të vazhdueshme që nga viti 2008, kur jemi vendosur këtu, rezultatet janë fascinuese, ka një dokumentacion të jashtëzakonshëm mbi raportet hungareze-shqiptare, për raportet e fisnikëve shqiptarë me ata hungarez. Këto raporte janë të pa prekura dhe të pa studiuara. Bie fjala është letërkëmbimi i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut me Janosh Huniadin dhe disa gjëra të cilat nuk janë të botuara dhe presin fatkeqësisht akoma studiues, presin kohë dhe kërkojnë hulumtues me përgatitje të lartë profesionale nga poleografitë e kohës. Nga koha e mëvonshme në njërën nga bibliotekat kombëtare të Hungarisë e quajtur Seçeni, ruhen dorëshkrime origjinale të Shuflajt që kanë të bëjnë me shqiptarët, ruhet letërkëmbimi i Shuflajt-Taloci, ruhet letërkëmbimi Nopça me të tjerët e shumë tjera. Gjëra këto që janë të pa çmueshme për kohën. Ato tregojnë në mënyrë të veçantë një pasuri kombëtare të shqiptarëve të cilat studiues hungarez e kanë studiuar, mbledhur dhe ruhet e pa botuar. Interesimi i hungarezëve nuk është i pabazë për albanologjinë dhe shqiptarët. Dihet historikisht që hungarezët ishin në anën e shqiptarëve si gjatë luftërave, pushtimit turk dhe më vonë. Hungaria është njëra ndër tre vendet e para që ka njohur Kosovën. Problemi i kohëve të fundit me emigrantët është shumë i dhimbshëm, mirëpo e vërteta është prapë shumë e dhimbshme. Cilido shtet i cili do pranonte më shumë se 20 mijë refugjatë të pa planifikuar, të pa përgatitur, trajtimi nuk do ishte ndryshe nga ai që ishte në Hungari. Nuk dal në mbrojte se Hungaria është sjell në mënyrë korrekte, përkundrazi. Hungarezë po ofrojnë mundësi të ndryshme, janë të gatshëm t’i mbështesin në fushën e kulturës. Ata hapen Katedrën e Albanologjisë dhe janë në gjendje të hapin katedrën e hungarishtes në Tiranë dhe Prishtinë. Për fat të keq, edhe pse ish Ministrit të Diasporës, z.Ibrahim Makolli iu kërkua zyrtarisht, nuk u bë ndonjë veprim. Ju kërkua zyrtarisht Ministrit të Arsimit të Shqipërisë, duke e mbështetur plotësisht procedurat e duhura, por prapë konkretisht nuk doli gjë.
Në Kosovë tek vendi Kroni i Mbretit në vitin 1448 është zhvilluar beteja ku ka qenë Janosh Huniadi i cili del humbës. Lidhur me këtë është një iniciativë nga dy Institutet, të Albanologjisë dhe Historisë, Qendrës së Studimeve Shqiptare nga Tirana, që në atë vend të ngritët një Obelisk, nën mbështetjen hungareze. Rreth kësaj beteje do organizohet me 16 tetor një konferencë shkencor dyditore ku do marrin pjesë 22 studiues nga tërë bota. E veçanta është se tek hungarezet ka zgjuar një interesim ajo se banorët vendor të asaj ane, të njohur për traditën e mikpritjes, të ndershëm e besnik, të fjalës, ata morën dhe shëruan të gjithë të plagosurit hungarez, i varrosen të gjithë ushtarët e rënë hungarez.. Ato varre nga vendoret njihen si “Varret e të Huajve”.
– Ka student shqiptarë në Universitet e Budapestit, keni ndonjë të dhënë?
DR.MUSA AHMETI: “Ka student nga trevat shqiptare në dy nivelet shkencore, në magjistraturë dhe doktoratë, ata janë studiues, pasi ata kanë mbaruar universitetin dhe tani janë në UN e Europës Qendrore në Budapest, ku çdo vit regjistrohen nga 5 student nga Kosova, 10 student nga Shqipëria, 4 nga Maqedonia dhe 2 studentë shqiptarë Mali i Zi dhe një student nga Presheva. Studimet janë në gjuhën angleze. UN i heq të gjitha shpenzimet. Mirëpo, problemi është se ne nuk kemi student nga trevat shqiptare të përgatitur që të studiojnë në anglisht. Asnjëherë nuk është plotësuar numri i kërkuar, kështu që këtë vit kemi vetëm një student nga Kosova dhe tre nga Shqipëria, kur dihet se u hiqen të gjitha shpenzimet, udhëtimi, vendosja në hotel me pesë yje dhe një para dite xhepi prej 400 Eu. Kurse për doktoratë u heqin të gjitha shpenzimet dhe u jepet një pagë prej 980 Eu. dhe kjo vetëm për studentët shqiptarë nga viset shqiptare.
– Keni kontakte me strukturat e universiteteve shqiptare lidhur me sqarimin dhe informimin e gjithë këtyre mundësive, shfrytëzimin e tyre nga studiuesit tanë?
DR.MUSA AHMETI: Ne kemi bërë kërkesë zyrtare UN Shtetëror të Prishtinës, unë personalisht, Prodekanes për Marrëdhëniet Ndërkombëtare zj.Edita Tahiri-Aliu. Sot e kësaj dite nuk kemi marr asnjë përgjigje konkrete dhe nuk kemi marr numër studentesh. Me ish Ministrin e Arsimit z.Ramë Buja, çdo vit i kemi dërguar kërkesë në formë të shkruar se UN me të cilin bashkëpunojmë, dhe UN Corvinus janë të gatshëm të pranojnë me këto kushte student nga trevat shqiptare. Studentet e përgatitur në UN e Prishtinës dhe UN e Tiranës nuk e kanë nivelin e mundësinë që në mënyrë të pavarur të botojnë, e them me keqardhje. Këtu ne iu ofrojmë mundësi të botimit në revista punimet e tyre shkencore të cilat i kanë bërë së bashku me pedagogët e tyre. Kërkime arkivore të formave të ndryshme.
– Faleminderit, z. Profesor! Ishte kënaqësi.
DR.MUSA AHMETI: Ju lutem, dhe unë ju falënderoj.
_________________
Prof.Dr. Musa Ahmeti u lind në fshatin Ponoshec. Shkollimin fillestar e kreu në vendlindje, gjimnazin në Gjakovë, kurse studimet në Prishtinë. Kreu specializime në Zagreb, Barcelonë, Vjenë, Athinë dhe në Moskë. Në vitin 1996 doktoron për periudhën e Mesjetës si specialist i paleografisë latine, greke dhe sllavo-mesjetare. Punoi në UN e Zagrebit. Kryen habitacionin në arkivin e Vatikanit dhe Parisit. Tani është ligjërues në UN-ELTE të Budapestit.
