Pashtriku, 15 dhjetor 2019: Krahina e Rekës së Epërme në Maqedoni ruan të fundit mbijetojca të fesë ortodokse ndër shqiptarë në këtë zonë. Me përjashtim të lagjes së dijetarëve sllavë, pjesa tjetër e studiuesve mendon se popullata rrënjëse e kësaj treve ka qenë shqiptare e ritit ortodoks, por që e folmja e saj u ndikua jo pak edhe nga dialektet sllave.
Studiuesi bullgar Vasil Kançov, me gjithë prirjen e tij për të përzmadhuar elementin bullgar në Maqedoni, e pranonte se Reka e Madhe ishte e tëra e banuar nga shqiptarë ortodoksë. Ai nuk përjashtonte që në këtë trevë të ketë pasur edhe bullgarë, por që, sipas tij, u shqiptarizuan me kalimin e viteve.
***
Një studim interesant mbi këto tërthore vjen nga studiuesja maqedonase Galaba Palikrusheva, që ka kryer hulumtime të shumta mbi elementin etnik në Pollogun e Epërm, Mavrovë dhe Rekën e Epërme. Duke zhbiriluar defterët osmanë nga gjysma e shekullit 15-të, ajo vëren praninë e ndjeshme të elementit josllav në krahinën e Rekës. Palikrusheva rendit patronimika me prapashtesën sllave -iq, por që dëshmojnë një prejardhje josllave të banorëve vendës të Rekës, si Gin Cicoviq, Ninçe Lazaroviq apo Miho Tanusheviq (nga Tanush).
Emrat dhe mbiemrat e njerëzve në këtë zonë, sikundër lihet të kuptohet nga defterët osmanë, flasin bindshëm për përkatësinë josllave të bartësve të tyre.
Palikrusheva sjell edhe shembuj të shumtë:
Niçpur: Gjon Dum, Pop Nikolla, Mesio Sholed, Gjon Shirqe, Gjoro Qirqe, Kole Dum, Çiko i biri i Qirkos, Petko i biri i Miko-s;
Brodec: Like Mihail, Plise Nikosllav, Stanishe Xaxi, Llazar Mihail;
Strazimir: Kole Shirki, Kole Riç, Gjon Shirki, Kole Mihail, Pal Mihail;
Vërben: Girgj Lluç, Markin Popoviq, Vasill…, Menko… Vasko Lluç, Llazar Kolje, Petar Skore, Shuk Rusi, Kole Dornaj, Petar Riç, etj.
***
Studiuesja maqedonase mohon pretendimet e kolegëve të saj që besonin se popullata sllave e Rekës u shqiptarizua. “Elementi mbizotërues etnik josllav në Rekën e Epërme në këtë periudhë (në gjysmën e shek. 15) na jep një pasqyrë krejt tjetër rreth çështjes së gjuhës amtare shqipe te popullsia e krishterë e kësaj zone, e cila sot ndjehet dhe si maqedonase. Shpjegimi i shfaqjes së këtij fenomeni nga disa punonjës shkencorë si rezultat i pranimit të gjuhës shqipe nga ana e sllavëve maqedonas me qëllim që ta ruajnë besimin e krishterë, vështirë se mund të pranohet”, shkruan Palikrusheva.
Në kohën e Skënderbeut, sipas defterit të Vilajetit të Rekës (Vilayet Reka, Defteri Nr. 508, 1467), në fshatrat e kësaj krahine dëgjoheshin aq shpesh emra arbërorë, të tillë si:
në Vollkovi: Progon Tome;
Tërnicë (regjistruar Tirniça): Gerg, i biri i Andreas;
Vërben (Virbin): Petar Tanusheviq, Gin Shimjat, Gin Gegoviq;
Krakornicë: Gon Duçe, Gon Kirkit, Miho Meksha;
Nistrovë: Kole Bard, Gon Pashajet; Ribnicë: Miho Tanusheviq, Bojko Tanusheviq, etj. / INA
***
COSMO – LUTJA PER SHQIPTARËT E REKËS 21.07.2016
https://www.youtube.com/watch?v=ewav84Zu1Ks&feature=emb_title
