Pashtriku.org, 23. 04. 2013 – (Shënime për poemën “E dashur, mos vdis!”, Miscellanea 6) – Ende rravgoj të gjej shkruesin e vargut me ndriçim trishtimi: “E dashur, mos vdis!”. Cituesi i famshëm Moikom Zeqo siguron gjithkënd: Është nga domeni i Pablo Nerudës, madje thotë se medalioni i poemës së tij është me lëndën e bryllët të këtij portreti tingujsh. Pjesa është tagri im. Me atë mund të përshkoj rrugë mesdite me zhguall të fortë. Jam nisur të kërkoj kush e shkroi vargun, “E dashur mos vdis!”, se besoj: me një dashuri mund të jesh tokësor në qenien tënde. Në rravgim përsiat. “Rravgim” e “përsiat” emërtojnë të njëjtën gjë në gjeografi të ndryshme prandaj s’janë e njëjta gjë. Ndjej se vargu që më mundon ka qënë gjithnjë.
Moikomi citon me shumë mënyra apokrife edhe autorë që e kanë rikrijuar. Edhe ata mund të citonin paraardhësit e tyre. Krijuesi që është brenda njeriut të sotëm Moikom Zeqo i kujton me nderim të mëparshmit e pemës gjenealogjike të: “E dashur, mos vdis!”
Unë kapa të përgjithshmen: “E dashur mos vdis” ka qenë e shkruar dhe e folur, madje edhe e lojtur si rit sinkretit. Pastaj u bë ferment i kujtesës estetike. Krijuesit paraardhës ishin krijues me qenie të ndërprerë. Tani ata janë të amshimit.
Një fat i tillë e pret edhe Moikom Zeqon. “E dashur mos vdis!”është kumt për të përgjithmonshmen. Ekzistencializmin e tyre e këqyr në rrugët që ndoqën për të mbrritur te: “E dashur mos vdis!”
Ata janë kor etrish madhështor. Jam shumë larg vendit ku kori këndon Këngën e Jetës, por ua shquaj fytyrat gjithsecilit. Kjo këngë s’mbaron kurrë. Një çast Poetët bisedojnë në shoqërinë e të zgjedhurve të rastit. Më të shumtit janë vetmitarë mes shtrëngatave të tyre.
Dua të sqaroj diçka të vështirë, tej mundësive të mija. Rrekem për fjalën e pashpjegueshme,“Poet”. Ndriçoj një të barasvlershme të saj librore: “kujtesë e përndezur”.
Pastaj e kall këtë të barazvlershme librore, për më shumë qartësi dhe reliev, në shtratin e metaforës: “Kujtesë që ka marrë zjarr”. Besoj se në këtë metaforë është poeti. Po shquaj Heraklitin e Efesit, të errtin. Pamjet që ka parë dhe mendimet që krijon nuk i mjaftojnë të ngujuara në kujtesë. Do që ti derdhë në një lumë që e quan kohë. Në atë lumë nuk u la dot dy herë.
Gjithçka ndërpritet, madje edhe lumi ndërpritet, është metafora e të errtit. Ndërkoha ishin ditët e tij. Humbja e kohës ka qënë për të: “E dashur mos vdis!”.
Ca të panjohur, të përbuzur, të varfëruar u kujtuan të krijonin me vegullime Krishtin Shpëtimtar. Eshtrat u janë bërë pluhur, ndërsa vegullia e tyre jeton ende. Me emrin e vegullimtarëve është paraqitur Ungjilli sipas Gjonit.
Një burrë i vetmuar heq protezën e krahut të majtë. Mos është Servantesi që po shpie Don Kishotin te Dylqinja e Tabozës?
S’pata mundësi t’ia shoh krahun cung se i mbiu flatër dhe flatrën ia gjallëroi piktori Jeronim Bosh. Pak më vonë agori i burrit mori trajtën e Vajzës me Flatra si në një tregim të Dino Buxatit. Trupi i shndrruar shfaqej me fuqinë e një mashkulli në zenit dhe me brishtësinë e kërcelltë të një femre me flokë të gjatë si nata. Ai trup që gjininë e këmbente sall për dukje të bukur sapo kishte kënduar: “E dashur mos vdis!” në një gjedh të ri.
Ne, – qeliza, zanafilla, dashuria.
Dyshi i dashurisë është – një,
dy krahëza pikëlorë në buburezë.
Disa burra me pelerina të plurosura, me sandale të ngrëna në themra nga jeta e gjatë dhe pesha e trupave të lartë, me nga një shkop në duar, në mesin e tyre – gra dardana -, lanë amfiteatrin dhe nisën një udhëtim biblik. Ishin pellazgët h-y-j-n-o-r-ë të Homerit që, pasi kishin kënduar Këngën, sipas gjedhit të tyre parak, largoheshin. Ata që mbetën në shkallare, ndjenë se alfabeti i tyre u bë me më pak gërma. “E dashur mos vdis!” e h-y-j-n-o-r-ë-v-e këndohej: “Gjuhë mos vdis!”.
Jo kush e ka shkruar, kush e ka ngjizur dhe me ç’lëndë. Shkruesi mund të jetë murg kopjues me zhgun të zbërdhylur në mëngë e në bryla, a një student me xhinse të grisura në gjunjë, që ndjek natën në disko muzikë të zhurmshme metalike.
Kur është krijuar “E dashur mos vdis!”? – më pyet zëthi i brishtë i njeriut hedonistik të sotëm strukur brenda meje. Në Ditët e Jetës së Njeriut që janë Lotore (antike), i përgjigjem pa nerv.
Kaq e thjeshtë paska qënë (kjo dituri)? Jo aq e thjeshtë se ditët shembëllejnë me kraharorë të zgavëruar burrash që brënda u ka rënë jeta. Zëthi hesht në plazmën e vet. Po të tregoj edhe pamjen e jetës. Ajo (jeta jonë) është si fytyrë me mise të prajtë femre që e gëlltit hija e ditëve. I lidh dot fjalët “jetë” dhe “ditë”? Jo? Ditët lidhen me ne të dy, mbase vetëm me ty. Ndërsa jeta nuk e di me kë lidhet. Dëgjo një kuptim ose një lidhje të tyre. Jetë (natyrë) në ditët e njeriut. Kjo është lidhja ideale. Dëgjo edhe një pamje tjetër të kësaj lidhje. Në natyrë kanë rënë ditët (tona) si pllanga boje. Ne bëjmë sikur nuk i shikojmë pllangat. Dikur jeta (natyra) i ndërpret ditët tona.
E dashur mos vdis! ka lindur si klithmë e njeriut të ndërprerë. Të gjitha pamjet e jetës dhe të metaforave janë eufemizmi i kësaj klithme të fshehur në shendin e ditëve. Midis nesh, (zëthit hedonistik dhe krijuesit të tij, pra vetes time që e quaj zanafillë) të strukur në 174 cm lartësi të lëvizëshme, kishte moskuptim. Prandaj ata njerëz të korit, që po rrallohen në shkallët e amfiteatrit, po këqyrr. Po kërkoj poetin, kush është poeti? më shtyn të pyes në mënyrë të këtilltë një mitologji bashkohore individualiste. “Poeti është i Treti, mes Njeriut të Përkohshëm – dhe njeriut të Përjetshëm”, janë fjalë të krijuesit të zhdukur Moikom Zeqo. U bëra nga këto fjalë dëshirë që grish kujtesën.
Një trumzë fluturash, një shoqëri zogjësh zbritën hijet e tyre mbi shkallët ku kishte kënduar kori dhe vetë s’ndaluan. Kjo çfaqje ishte një problem i vazhdueshëm për të errtin, (Heraklitin).
M’u kujtua një emër. Edhe ai kishte folur për: “E dashur mos vdis!” Ca çaste më parë ndërmenda fjalë të purpurta të tij. Ai kishte qënë në atë kor. E gjeta atë që kishte mbrujtur dhe e lexova me zë, gjer në fund të saj. Fjalët mbaruan, por fara e tyre më pllenoi gjallesa në tru.
Pastaj thashë, arrita në përfundim: Sipas poetit (“Kujtesë që ka marrë zjarr”) Moikom Zeqo do të thotë edhe sipas Pablo Zgjohu Druvar Nerudës që ka thënë “E dashur mos vdis!”; do të thotë edhe sipas Uollt Fije Bari Uitmanit që i këndoi trupit elektrik të mashkullit dhe të femrës; sipas poetit Moikom Zeqo do të thotë edhe sipas Naim Frashërit që u dogj në Qiririn e Fjalës; do të thotë edhe sipas Simfonisë së Nëntë të Bethovenit që ka rënë si diell mbi netët; sipas poetit Moikom Zeqo do të thotë edhe: “Të dy brenda Vdekjes – do ta vdesim vetë vdekjen,- e dashur mos vdis!” (zanafilla nuk rrikthehet në zanafillë, mbetet e tillë, më thotë vetja); sipas poetit Moikom Zeqo do të thotë edhe sipas dhimbjes së Pol Elyarit që ia mori Galën e tij Salvador Dali; do të thotë edhe sipas erës së sotme që sjell fantazmën e mbretit Hamlet të dëshmojë, domethënë të lahet dy herë në lumin e të errtit Shekspir; do të thotë edhe sipas lumit Vjosë si Migjen i kaltër që është ngritur në qiell dhe kullon bula uji a fjalë të vagullta fatthënash; do të thotë edhe sipas “Helenës së Trojës që i shpiku Akejtë”; sipas poetit Moikom Zeqo do të thotë që Moikom Zequa ka thithur burrnotin e Botës dhe ende s’tështin, (e mbrojnë fjalët që i ka bërë vegulli); sipas poetit Moikom Zeqo do të thotë: fjalët më tepër se kuptim janë kuptimi i vegullive; do të thotë edhe: ritmi zanafillor që ai e rrigjeti ia mban të lidhura fjalët.
E dashur mos vdis! është himn? S’ka asnjë unazë dashurie të shkuar në gishtin e thatë të himnit. Je cinike, me këtë cilësor i shpalla luftën morale vetes.
Po të kthehem te orgjina (jam e mbushur me orgjina) s’do të pranoja të isha himn. Si njeri bashkohor, po të them, se ti vetja ime, je një pjesëzë mohuese. Bashkohor…? pse më jep pezm të ri. Poetin e ke dëgjuar kur thotë: “s’ka kohë të përbashkët”? E cyta veten të dali nga errësira e fjalëve të saj. Enkas i thashë: unë kam rreth meje bashkohësit që thonë: “E dashur mos vdis!” është himn. Himn!? Himni është fundi…, heroi…, i rrethuari me mure, në natyrë kanë rënë ditët (tona) si pllanga boje. Ajo, me gjithë motërzimet është Zanafillë, Njeriu i Parë. Se Njeriu është gjithnjë Njeriu i Parë që mban brenda në parzëm një Njeri dhe, të Dy, brenda jetëvdekjes – rikrijohen. Mbetja e tyre është një këngë e përgjithmonshme.
Njeriut të Parë ka frikë se mos i vdes Zoti në duar. Midis Zotit dhe njeriut që mban në parzëm njeriu nuk ka ndryshim. E dashur mos vdis! mohon vetiu pa qëllim himnin që s’e njeh dhe nxjerr zanafillën. Dëgjo fjalët e njeriut: “Dhe mbase ky mermer – gëlon nga krimbat – kufoma të dekompozuara, – po dashuria jo – e dashur mos vdis!”
