Modelet që ka rinia
Nga PhD (c). Ll M. Igli TOLA,
Lektor i Ekonomisë në Universitetin e Tiranës
Një model pozitiv / role model shërben si një shembull frymëzues, kryesisht për të rinjtë (që janë në kushtet e planifikimit dhe dizenjimit të ‘udhës’ jetësore që do të përshkruajnë) që duan të jetësojnë ëndrrat e tyre dhe i tregojnë atyre se si të jetojnë me integritet, optimizëm, shpresë, vendosmëri dhe empati. E ndërsa brezat pasojnë njëri-tjetrin, duke kaluar nga ‘Milenialët’ dhe ‘Generation Z’ dhe teksa teknologjia e ka bërë shumë më dinamike jetën roli i tyre bëhet akoma më kruçial.
Të rinjtë sot vuajnë për modele inspirimi, pasi edhe vakumi kulturor e social është thelluar në lidhje me atë që duhet etiketuar e lartësuar për sukses e arritje jetësore. Kufiri ndarës mes suksesit e dështimit, vlerave e antivlerave, moralit e amoralitetit, punës e parazitarizmit është zbehur aq sa rëndomë modelet negative konsiderohen si pozitive për tu ndjekur. Në fakt po t’i hidhet një sy mënyrës se si kultivohet apo farkëtohet rinia është pikëllim. Duket qartë që rinia është duke ndjekur modele të shtrembëra, shëmbuj të gabuar frymëzimi, dhe devijanca të shndërrura në normë.
***
Me një sondim të thjesht shihet që shumica e të rinjve sot nuk shohin të ardhme dhe as ëndërrojnë auditoret e universiteteve. Modelet e tyre që shpesh u vijnë përmes rrjeteve sociale, janë historitë tragjike të të rinjve shqiptarë që sot janë në majat e krimit të organizuar botëror. Shembuj aspak të largët edhe për një të ri në zonat më të thella të vendit, pasi sot falë Tik-Tok e Instagram i kanë akoma më të prekshëm. Flejnë e zgjohen me aspiratën për tu largar nga balta e mjerimi i fshatit, për të ‘shporrur’ varfërinë nga gjiri i familjes së tyre dhe shpresa se do ti arrijnë këto gjëra me punë e shkollim iu është venitur.
Kanë edhe ‘me okë’ shembuj politikanësh qëndror ose lokal të korruptuar e arrogant, që si vyrtyt të vetëm kanë manifestuar kompromisin me çdo kosto, vetëm e vetëm për të qëndruar në ‘tavën’ e vendimmarrjes.
Racionaliteti e morali nuk janë më trend, por ambicia dhe lakmia për të ecur në hapat e pseudo-modeleve të protagonistëve të prodhuar nga shoqëria tëre këto vite. Është krijuar përshtypja që në këtë vend je i realizuar vetëm nëse ndjek modelet dominues në shoqëri të kapobandës, që konkretisht në shoqërinë tonë janë një gjykatës të majmur, një gazetar i pushtetshëm, i lidhur mirë me kulisat e politikës dhe i famshëm njëherazi si dhe ç’është më e rëndësishmja një politikan i korruptuar me imunitet.
Përfolja apo akuzat publike jo vetëm që nuk kanë prodhuar ndëshkimin e këtyre protagonistëve të kalbur, apo anatemimin dhe revoltimin e shoqërisë ndaj tyre, por përkundrazi, e ka bërë sjelljen e tyre të pranueshme. Ka topitur ndjeshmërinë e publikut, duke e normuar pandershmërinë dhe ka arritur në nivelin që të mendohet se ky vend nuk bëhet, e kështu që gjithkush të mund të rrjep sa më shumë prej tij kur ti jepet mundësia.
Në momentin që drejtësia nuk vepron për të hetuar pasuritë e, një personazhi që është potencialisht një trafikan, madje shteti mendon edhe mënyra për t’ia amnistuar milionat; atëherë një i ri 20-vjeçar, 30-vjeçar e kështu me radhë është në gatishmëri të kopjojë atë model, e konsideron atë modelin e suksesit dhe jo dikë tjetër i cili është i angazhuar, është i përpiktë me ligjin dhe e zbaton me devocion ligjin dhe qëndron një qytetar i ndershëm megjithëse ka atë malin e faturave për të likujduar dhe pirgun tjetër të pamundësirave të mëdha që e kërrusin dita-ditës.
***
Shoqëria shqiptare dukshëm është në krizë. Nuk është thjeshtë krizë ekonomike, për bukë dhe të mira materiale. Është kriza e madhe e besimit, kriza e orientimit, që ka prekur më së shumti rininë. Lexohet në sjelljen që demonstrohet, modelet që ndjekin, historitë që frymëzojnë, heronjtë që adhurojnë….
E për gjithë këto një përgjegjësi ka edhe media. Nuk ka asnjë dyshim që modelet që ndjek sot rinia janë më të paduhurit, dhe janë ata që servir media, me produksionet e veta dhe serialet që transmeton natë e ditë. Media duhet të ketë një rol edukativ, por kur e vendosim në kontekstin e konkurrencës, komercializmit, ekonomisë së tregut dhe ekzistencës së vetë medias, roli edukativ ka kaluar dhe po kalon gjithnjë e më shumë në plan të dytë ose të tretë.
Për të dalë nga kjo krizë morale dhe pesimizëm gjithëpërfshirës, koha është të ri-orientohemi drejtë ‘heronjve’; ti gjejmë ku janë e tu japim vizibilitet, e aty ku s’ka ti prodhojmë. Në të tillë situatë ishte edhe shoqëria amerikane në vitet ’70, pas luftës mëse 20 vjeçare në Vietnam: e drobitur moralisht, rrënuar ekonomikisht. Qeveria e atëhershme e udhëheqëur nga Presidenti Regani vuri në funksion Hollyvood-in për të prodhuar filma me heronj të famshëm si Ray Norris (Chuck Norris), Sylvester Stallone (Rambo), duke bërë që në këto personazhe amerikanët të rigjenin shpresën për tu ngritur.
Pashtriku.org, 26. 10. 2022
