REXHEP KASUMAJ: HEREZI MORALE … (Ndjesë nga puritanët)

Berlin, 12 mars 29019: M’një moment prehës e pak ngucëtar, teksa bënim humor me koleget ruse e gjeorgjiane (ah, sa të përkallta këto!), iu thashë: arabët, me sa di, nga 28 shkronjat, duke qenë të gjitha bashkëtingllore, nuk kanë gërmën ose zanoren “O” në gjuhën e tyre.
Po si kështu? Interesant, thamë. Çdo gjuhë është ndryshe, por kjo veçanësi seç ka një frenim që prek vetë qendrën e jetës.
A s’ka, vallë, çaste përjetimi kur njeriu shfryn çlirueshëm si në ato vdekjet e vogla të Pushkinit: ohhh…E, meqë kjo zanore mungon, si rënkojnë, vallë, arabet e prushta në kulmet e përhumbjes pushkinjane?
Ndërkaq, fshâmja “ah…” mbase më tepër dëfton dhimbje, pastaj “uh…” do shprehte habinë për një ndodhi të beftë, kurse një “eh…”, kjo pasthirrmë kaq e shpeshtë në rravgime jete, sikur jep dyshim e pëndesë…
Sa gjuhë shtrënguese, o Zot. Ndalimtare. Ndaj dhe folësit e atllasit të saj llafosin aq zhurmshëm. Madje, dhe kur tema është e shtruar e miqësore, ngjan të duket xyfëse. Përfytëse. Në kufi të përplasjes, sikur hasmërojnë e do derdhet gjak. Thuase janë prorë në kërkim gulçues t’njatij tingulli të humbur…
Kushedi. Niçe që, ndonëse e cilësonte krishtërimin religjion femëror, dëshmonte dhe ashpërsinë e tij: dënimvdekjen që i shpallte kjo fe pasioneve njerëzore. Dhe e fshikullonte ai vdekshëm denatyrimin e jetës.
Ndër vite më vonë, arabët do jenë më të vëmëndshëm. Krejt parandalues. Do hiqnin fare nga kodi gjuhësor fuqinë shprehimore të asaj që tendoste biblistët dhe rebelonte kundër tij mendtarin e madh.
Por njeriu i tyre gjente udhët. Së paku, nga kolonizatorë mësonte thekshmërinë manifestuese ose dhe në mërgim, atje ndër viset e mjegullta të simfonisë tingullore të Europës…