(Pashtriku.org, 04. 04. 2012) – Ekstrat: Reagim publik, bërë më 04.11.2003, rreth deklaratës publike të znj. Izabell Karloviç, Zëdhënësia e UNMIK-ut, Prishtinë, rreth Luftës sonë Çlirimtare: “Ajo çka ndodhi në Kosovë, gjatë viteve të fundit të shekullit që lamë prapa, nuk na ishtë luftë, por thjeshtë një konflikt”1.
Znj. Izabell Karloviç,
Besoj se nuk do të ma merni për keq, pse po reagoj pak si me vonesë ndaj deklaratës Tuaj të bërë para dy javësh, në të cilën thatë se: “Ajo çka ndodhi në Kosovë, gjatë viteve të fundit të shekullit që lamë prapa, nuk na ishtë luftë, por thjeshtë një konflikt”. Kjo vonesë ndodh nga që prita se mos ndoshta do të korigjoheshit një ditë e do t’i kërkonit të falur popullit tim, për atë deklaratë poshtëruese që Ju i bëtë luftës së tij, në një nga koferencat e zakonëshme për shtyp, në të cilat delni çdo ditë, si zëdhënëse e UNMIK-ut. Njëkohësisht shpresova se të paktën do të kish ndonjë reagim nga politikanët kosovarë të dalë nga ajo luftë, por fatkeqësisht më zhgënjyen. Me sa shihet, i paskini skopitur keq ose i keni hipnotizuar. Deklarata e bërë nga Ju, është sa e pasaktë aq edhe naivitet politiko-profesionist. Nuk di se kush është ai që u ka bindur për ta bërë këtë lloj deklarate, pasi Ju jini thjeshtë një zëdhënëse, që nuk vini nga radhët e profesionistëve ushtarakë as të rangut të ulët e jo më të rangut të lartë, gjë që nuk më bind se ai është thjesht mendimi i Juaj. Por, meqënëse Ju e morët përsipër ta shprehni publikisht atë shtrembërim djallëzor e qëllimkeq të së vërtetës rreth Luftës Çlirimtare për Kosovën, gjatë viteve 1997-1999, kështu që edhe reagimet tona, natyrisht që do t’u drejtohen po Juve. Ndoshta nuk do t’ju vijë mirë që unë e filloj letrën pak si ashpër, ekuvalente me deklaratën Tuaj, por, lutem, mos e merrni për ofezë, pasi ajo është thjeshtë shprehje e një indinjate kundrejt fyerjes së rëndë që i bëtë Ju jo vetëm popullit shqiptar në Kosovë, por gjithë kombit tim, duke u munduar t’i mohoni gjakun e derdhur dhe sakrificat disa vjeçare të bijve dhe bijave të tij.
Por, para se t’ua argumentoj me fakte se ajo çka ndodhi në Kosovë, gjatë viteve 1997–1999, ishte luftë apo konflikt, më duhet t’ju them se Ju, zonjë e nderuar, më vjen keq, por të jesh punonjëse e OKB-së, dhe zëdhënëse e një administrate të veçantë të saj, në një protektorat të OKB-së, dhe të merni kurajon e të bëni deklarata të tilla të papërgjegjëshme kundër një kombi të tërë, të cilat janë në kundërshtim edhe me Karta të ndryshme të vetë OKB-së, tregon se: ose jini e paaftë për këtë funksion, ose jini e mbushur me urrejtje kundër popullit tim, në mos jini thjesht një manjetofon (CD) që përsërisni me zë të lartë fjalët që dikush ua flet prapa veshit. Por më vjen edhe keq, pasi , të jesh në një post të tillë dhe të mos dish se cili është dallimi midis luftës dhe konfliktit, është e pafalshme.
_________________________________
Të shohim se çfarë thonë fjalorët për dallimet midis luftës dhe konfliktit
Termi luftë apo konflikt kuptohet në mënyra të ndryshme nga njerëz të ndryshëm, në varësi nga niveli i njohurive që kanë në këtë drejtim, për përfshirjen e dy a më shumë palëve në pëplasje të armatosur. Po t’i referohemi fjalorit “Collins, Cobulled”2, mësojmë se me termin KONFLIKT kuptohet një mosmarrëveshje ose një diskutim i ashpër rreth diçkaje tepër serioze dhe shumë të rëndësishme midis dy popujve ose midis dy vendeve, dhe që ende nuk kanë arritur të merren vesh. Maksimalisht konflikti përfundon në një luftim ose, më së shumti, në një betejë3. Pra, kur kemi konflikt të armatosur nuk kemi të bëjmë më shumë se me një luftim apo betejë, ku kohëzgjatja e tyre nuk mund të jetë më shumë se disa ditë. Mirëpo, kur themi konflikt mund të kuptojmë, sipas gjuhëtarit angles Horbi, edhe thjeshtë një grindje4. Kështu që, kur themi luftë as që mund të shkohet ndërmend grindja.
Ndërsa më termin LUFTË, (po sipas këtyre dy fjalorëve), kuptohet një periudhë e gjatë konfliktesh të armatosura midis dy vendeve (shteteve) ose dy popujve, që do të thotë një mori luftimesh ose betejash, ose të të dyjave sëbashku, që zgjasin për një kohë relativisht të gjatë, me muaj ose me vite, sikundër ndodhi në Kosovë. Prandaj dhe e ka emrin LUFTË. Dhe ai “konflikti” juaj, në Kosovë, zonjë e nderuar, zgjati plot 19 muaj, dhe jo 19 ditë, sa mund të zgjasi maksimalisht një konflikt.
Po sipas Horbit, ndryshe nga konflikt i armatosur, kur kemi të bëjmë me luftë, duhet të kuptojmë përdorimin e gjithë forcave të armatosura të një shteti me një shtet tjetër, ose ndeshje e gjithë forcave të regullta të armatosura të një shteti me formacionet luftarake të paregullta (sikundër janë ushtritë guerile) të një vendi, apo të një populli që kërkon të çlirohet. Pra, shumatorja e dy e më shumë konflikteve quhet luftë. Si rjedhojë, lufta është rjedhoja më e skajshme e një konflikti të armatosur, që karakterizohet nga veprime të shumta e të zjarrta luftarake, të gjera e afatgjata, zakonisht ndërmjet shteteve ose popujve (kombeve).
A trajtohet ky dallim në konventat juridike ndërkombëtare?
Para se t’u referohemi doktrinave ushtarake është e nevojshme të bëjme të qartë se, ç’ësht lufta, në kuptimin juridik të saj. Për këtë qëllim do t’i referohemi Rezolutës së Asamblesë së Përgjithshme të OKB, (14 Dhjetor 1974, Nju York), e cila në Artikullin 1 thekson: “Me termin luftë agresive nënkuptohet përdorimi i forcës së armëve kundër sovranitetit, integritetit territorial dhe pavarësisë politike të një shteti tjetër”. U pjesim Juve: A e përdori forcën e armëve të të gjithë forcave të saj të armatosura Serbia kundër popullit shqiptar në Kosovë? Nëse nuk e dini, lexoni gjyqin që po i bëhet Millosheviçit në Hagë, e në mënyrë të veçantë dëshminë e gjeneralit Uesli Klark.
Përsa i përket konfliktit të armatosur, për fat të keq, traktatet juridike ndërkombëtare nuk përmbajnë ndonjë përkufizim të veçantë për këtë term. Me sa duket, Ju, znj. Karloviç, jini instruktuar nga ustallarë të aftë e shumë të aftë, të cilët e dinë shumë mirë se, është e vështirë të shpjegohet ndryshimi i vërtetë mes një konflikti të armatosur dhe luftës, dhe që njerëzit e zakonshëm nuk mund ta bëjnë atë dallim. Në të kundërt nuk do ta deklaronit me atë qetësi apostolike. Megjithatë, ne jemi të detyruar, zonjë, t’u sqarojmë, që Ju t’u ktheni përgjigje ustallarëve Tuaj se, ne nuk jemi i atillë popull që ta hamë sapunin për djath, sikundër e hanë politikajt tanë. Të ishim të atillë, Ju nuk do të ishit sot me këtë mision në Kosovë.
Një përkufizim i dobishëm se kur ekziston një konflikt i armatosur, gjëndet në vendimin e Zyrës së Ankimeve të Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë, në çështjen Nr. IT-94-1-t, datë 7 maj 1997, në paragrafin 561, në të cilin thuhet: “Një konflikt i armatosur ekziston sa herë që ka përdorim të forcës së armatosur ndërmjet shteteve ose dhunë të armatosur të tejzgjatur midis autoriteteve qeveritare dhe grupeve të armatosura të organizuara brenda një shteti. E drejta ndërkombëtare humanitare zbatohet që në nisje të këtyre konflikteve të armatosura dhe shtrihet përtej pushimit të luftimeve, deri në arritjen e përgjithëshme të paqes ose, në rastin e konfliteve të brendëshme, deri sa të arrihet një zgjidhje paqësore.”5 Bazuar nësa më sipër, në Kosovë nuk pati thjesht “grupeve të armatosura të organizuara brenda një shteti (Serbisë)”, por pati një ushtri të regullt çlirimtare, e quajtur Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK), pavarësisht se ish Presidenti i atëhershëm i vetëdeklaruar i Kosovës dhe ish shefi i opozitës në Shqipëri, me këtë tendencën tuaj, UÇK-në e quanin “grupe rivale të armatosura”6. UÇK-ja, pse ishte një ushtri e regullt, pavarësisht nga takktikat guerile, prandaj dhe në krah të së saj u reshtua edhe fuqia më e madhe ushtarake e botës, NATO. Nëse UÇK-ja do të ishte thjeshtë “grupe rivale të armatosura”, sikundër ju mendoni, a mundej që NATO të bëhëj aleate më të dhe të bashkvepronin sëbashku? Por, nëse do të kish dëshirë të bashkvepronte më “grupe rivale të armatosura”, asaj do t’i duhej që për secilin “grup të armatosur” të caktonte njerëz dhe mjete të veçanta, si dhe do t’i duhej mjaft kohë për të vendosur ndërlidhjen. Ndërkohë që me UÇK-në bashkveprimin dhe ndërlidhjen e vendosi me lehtësinë më të madhe, vetëm disa minuta para se të ngrinte në ajër aviacionin e saj luftarak. Dhe këtë ia mundësoi ekzistenca e komandimit unik të UÇK-së përmes Shtabit të saj të Përgjithshëm, i cili përbëhej ngë ushtarakë profesionistë me akademi të larta ushtarake.
Po doktrinat ushtarake çfarë na thonë?
Sikundër e sqaruam më lart përmes fjalorëve perëndimorë, konflikti është thjesht një mosmarrëveshje. Si i tillë, thuhet edhe nëpër doktrina, konflikti mund të zgjidhet edhe me forma mendore si dhe me dëshirën e mirë, por që, në formën më të skajshme mund të shndërohet në luftë.
Ja se si e trajton Doktrina e Republikës së Shqipërisë. Kur kemi të bëjmë me konflikt të armatosur, thuhet në të, vjen një moment dhe dikur ka një pajtueshmëri midis dy palve në konflikt, pasi burim i atij konflikti është mosmarrëveshja; ndërsa kur kemi luftë, vështirë se kemi pajtim, pa kaluar dekada apo shekuj7. Dhe kjo është më se binëse, pasi kështu ka ndodhur në Kosovë prandaj ndërhyri dhe NATO-ja, ngaqë u bind se edhe pas një konflikti 1300 vjeçar, shqiptarët dhe serbët ende nuk ishin pajtuar.
Më tëj në atë doktrinë theksohet se Lufta ka si bazë imponimin me forcë të vullnetit të më të fortit ndaj më të dobëtit, (sikundër i imponohej Sërbia popullit shqiptar në Kosovë). Jo më kot serbët e Kosovës thonë se po të ziesh njëkohësisht në të njëjtën enë një thelë mishi prej trupit të një serbi, sëbashku me një thelë mishi prej trupit të një shqiptari, as ujët nuk përziehet.
Përsa i përket doktrinës amerikane, atje saktësohet se lufa është një formë e shprehjes së marrëdhënieve në komunitet- në sensin klasik- e vullnetit për të përdorur dhunën e organizuar e të armatosur për të arritur qëllimet e komunitetit8. Mirëpo që të hysh në luftë nuk mjafton vetëm një motiv i thjeshtë, sikundër në një konflikt, thuhet në po këtë doktrinë. Ndryshe nga konflikti, diçka më shumë është e nevojshme, dhe ato janë vullneti, kurajua, sakrifica, detryra, besnikëria, vendosmëria, motivi dhe emocioni. Me një fjalë, mbretëria e luftës është mbretëria e arsyes dhe e emocionit, ajo është përplasje vullnetesh dhe ambicje të përherëshme9.
Pra, sikundër kuptohet, lufta është një zgjidhje e problemit me përleshje të përgjakshme, e cila është një proces social midis dy kundërshtarëve të papajtueshëm. Si e tillë, Lufta përfshin operacione luftarake në shkallë të gjerë, ndërsa konflikti i armatosur, maksimalisht mund të zhvillohet deri në një betejë.
Dëgjo, zonjë. Në atë përleshjen tonë të përgjakshme ekzistonin dy vullnete të kundërta: Serbia kërkonte të bënte shpopullimin prej ne shqiptarëve, ndërsa UÇK-ja i kundërvuri vullnetit të Serbisë, vullnetin e popullit tonë për mos të mund ta shpopullonte Kosovën nga shqiptarët; njëkohësisht t’i shporrte njëherë e përgjithmonë sunduesit serbë nga Kosova.
Duke qenë se lufta është thjesht përplasje vullnetesh dhe ambicje të përherëshme midis dy popujve, kuptohet që, kur kemi luftë mobilizohet i gjithë shteti ose i gjithë populli i vendit që është pushtuar; ndërsa, kur kemi konflikt të armatosur, ky mobilizim është i pjesëshëm dhe i përkohëshëm. Dhe, mësojeni mirë, në rastin e luftës në Kosovë, jo vetëm që luftohej njëkohësisht në të gjithë hapësirën e saj dhe se ajo luftë zgjati gati dy vjet, por edhe sikur vetëm të marrim për bazë faktin që 55% e popullit shqiptar në Kosovë u shpërngul me forcë nga trojet e veta, nuk ka nevojë për komente të tjera. Dhe mos harrojmë tjetrën, zonjë që, shpopullimet masive as nuk cilësohen konflikte dhe as nuk mund të realizohen gjatë konflikteve, e nderuara zonjë. Gjë që na e bën të qartë edhe Neni 8 i Statutit të Romës i Gjykatës Ndërkombëtare Penale në Hagë, pika (viii), në të cilin thuhet: “Transferimi, i drejtpërdrejtë apo i tërthortë, nga Forca Okupuese e pjesëve të popullsisë së saj në territorin që e ka okupuar, apo deportimi ose transferimi i të gjithëve apo një pjese të popullsisë të territorit të okupuar brenda ose jashtë këtij territori, përbën krim lufte”10. E njëjta gjë thuhet edhe në Nenin 7, paragrafi 2 (viii) i Konventës së Gjenevës e 12 gushtit 1949: Urdhërimi i zhvendosjes së popullsisë civile për arsye të lidhjes me konfliktin, bën pjesë në krime lufte.
Përderisa ky veprim i forcave serbe quhet “krim lufte” dhe jo krim konflikti të armatosur, si është e mundur që ju zonjë e quani një konflikt të thjeshtë? Dhe, mos harroni që, Statuti i Romës është plotësuar menjëherë pasi mbaroi lufta në Kosovë, bazuar në krimet e bëra atje nga Serbia.
Po ndërhyrjen ushtarake të SHBA, e cila pati përkrahjen edhe të të gjithë kombit amerikan, edhe këtë fakt do ta rendisni te konfliktet dhe jo tek lufta? Sipas teoricienit ushtarak amerikan, Sam C. Sarkesian, me konflikt kuptojmë përdorimin e një sërë forcash të ushtrisë ose një sërë forcash gjysëmushtarake (luftarake dhe joluftarake) nga pala ndërhyrëse në konflikt, për ta detyruar kundërshtarin, për të pranuar një gjendje të veçantë politiko-ushtarake11. Në rastin tonë, në Kosovë nuk u përfshi një pjesë e forcave të armatosura serbe, por gjithë forcat e saj, dhe nuk kërkohej nga Sërbia që populli shqiptar “të pranonte një gjendje të veçantë politiko-ushtarake”, por që popullsia autoktone shqiptare të largohej përjetësisht nga ato troje, për të cilat poeti ynë kombëtar, Naim Frashëri, pat thënë: Bota që kur është zënë / Shqipëria këtu ka qënë.
Më tej z. Sam C. Sarkesian vijon duke thënë se, lufta, përveç gjithë forcave të armatosur të shtetit ndërhyrës, përfshin edhe një sërë metodash dhe strategjish, përmes të cilave forca ushtarake ndikon në mjedisin dhe veprimin e shteteve të tjera fqinjë e jo fqinjë, pa qenë nevoja të përdoret forca ndaj tyre12.
Dhe faktikisht, Sërbia jo vetëm që përdori gjithë forcën e saj ushtarake kundër UÇK dhe popullit shqiptar në Kosovë, por me këtë përdorim e dinë edhe fëmijët se ajo ndikoi në mjedisin e gjithë Ballkanit dhe të Evropës, ndikoi në institucionet e BE dhe ata të OKB dhe të Këshillit të Sigurimit, edhe pse nuk kërcënoi asnjë prej atyre shteteve fqinjë. Dhe të ngrihet një botë e tërë në këmbë, duke ndërhyrë kundër forcës sebre, me tërë arsenalin e aviacionit të saj luftarak, më i fuqishmi në historinë e njerëzimit, dhe përsëri ta quash konflikt dhe jo luftë, ty znj. Karloviç qofsh, pasi ose jini e marrë ose shtireni si e tillë.
Konflikti, thekson më tej Sarkesian, më së shumti shërben si një lloj “sinjali” për vendet e tjera nga ana e shtetit që përdor forcën, se i kërcënohet sigurimi kobëtar13. Mirëpo nuk e kemi të qartë, zonjushë, se në rastin e “konfliktit” në Kosovë kujt i kërcënohej siguria kombëtare, neve, shqiptarëve, apo Sërbisë? Lutem mos bëni hajgare se çdo gjë ka kufi.
Kur lufta në Kosovë u vëzhgua nga afër prej diplomatëve amerikanë, bëri kthesë edhe diplomacia botërore, e cila deri në ato momente pat folur për UÇK-në me gjuhën e Sërbisë së Millosheviçit, duke e cilësuar “organizatë terroriste”. Por kur UÇK-ja u bë një realitet luftarak tepër i gjerë, ishte i dërguari i posaçëm i SHBA për Ballkanin, z. Robert Gelbard, i cili, në një intervitë dhënë revistës sërbe “Evropianin”, në fillim të muajit Qershor 1998, thotë: “ UÇK-ja nuk është grup terrorist. Nga çdo anë që ta marrësh ata janë grup kryengritësish. Në Kosovë, ne tani shohin kryengritjen e armatosur, që është në kufi të luftës së vërtetë. UÇK-ja është shumë larg kushteve ligjore për ta cilësuar organizatë terroriste…Të shprehesh se UÇK-ja bën terror mbi popullin e vetë, nga dëshpërimi i disfatave të pësuara, do të thotë të thuash budallallëqe”14.
Le t’i referohemi edhe Konventës së Gjenevës
Mirëpo, Ju dhe ata që u kurdisin Juve se çfarë të flisni, mud të shpreheni se këto përcaktime për UÇK-në, të bëra nga z. Gelbard, kanë qënë mendime thjesht të një individi. Që Ju dhe të tjerët si Ju, të mos e kini këtë merak, po të citoj një kartë tepër të rëndësishme të OKB-së, që tregon se Ju, dhe ata që u kurdisin Juve, nuk e njihni as atë realitet të Kosovës, por as edhe dokumentat e OKB-së për këto çështi, edhe pse pagën vjetore mbi 100 mijë dollarëshe e merrni në OKB. Një nga ato është Konventa e Konferencës së Gjenevës, e datës 12 Gusht 1949. Atje thuhet: “Sipas marrëveshjeve të Gjenevës, një formacion që zhvillon luftë duhet të ketë katër karakteristikat e mëposhtëme, që të mbrohet nga ligjet e luftës: 1. Të jetë i veshur me uniformë (in uniform); duke mbajtur në veshie distiktiv që të njihen ata si ushtarë prej distancës. 2. T’i mbajnë armët haptas (openly bearing arms); duke mbajtur pushkë ose armë të vogla. 3. Të jenë të komanduar nga oficerë (under officers); t’i binden një vargu komandimi, i cili përfundon te një udhëheqës politik ose qeveri. 4. Ta zhvillojnë luftën konformë ligjeve të saj (fighting according to the laës of war); duke mos u angazhuar në barbarizma ose krime, duke mos kryer sulme të qëllimshme kundër civilëve apo të angazhohen në terrorizëm”15.
Dhe UÇK-ja i plotësoi këto kushte qysh në fillesat e saj, ndaj dhe z. Gelbard bëri atë deklaratë për UÇK-në. Zonjushë, ka këshilltarë të saktë Amerika dhe nuk i ka mbledhur nga rruga si UNMIK-u. Por le t’i ballafaqojmë ato katër kushte një për një me UÇK-në. Kushti i parë: UÇK-ja e kish uniformën e saj me distiktivin e njohur botërisht “UÇK” dhe, që krenohen të 12 milionë shqiptarët në botë. Kushti i dytë: jo vetëm që luftëtarët e UÇK-së i mbanim armët haptas kudo që ndodheshin, por edhe gjat sulmeve me guxim e krenari, ditën dhe natën, kundër pozicioneve ushtarako-policore serbe dhe vetëm kundër tyre. Kushti i tretë: në gjithë UÇK-në ishte vendosur qysh në fillim një hierarki komandimi, duke filluar nga komandantët e skuadrave (dhjetëshe), komandant toge, batalioni, brigade dhe zone e deri te përfaqësuesi politik i UÇK-së, Jakup Krasniqi. Biles kur doli z.Jakup haptas, atëhere u bë edhe deklarata e z.Gelbard, pasi atëherë u plotësuan katër kushtet e konventës së Gjenevës. Madje, në fillim të muajit Gusht 1998 del në Televizorin Satelitor Shqiptar edhe Kryeministri i ish Qeverisë së Kosovës në ekzil, z. Bujar Bukoshi, dhe deklaroi: “Në Kosovë ekziston vetëm një ushtri e organizuar konformë kushteve ndërkombëtare, ajo është UÇK-ja dhe se lufta e saj financohet nga kjo qeveri”. Në të njëjtën kohë, për të patur një politikan, që të mund të kontaktonte me të gjithë faktorin politik shqiptar, madje edhe me palën agresore, UÇK-ja emëron si të tillë një ish kryetar partie politike, me autoritet ndërkombëtar, fitues i çmimit nderkombetar “Zaharov”, z. Adem Demaçi. Dhe, kushti i katërt, e nderuara zëdhënëse, mësojeni se ne nuk kemi patur as edhe një rast të vetëm që të deklarohet se formacione të veçanta të UÇK-së, qoftë edhe një skuadër e vetme, të kenë ndërmarrë veprime të qëllimshme kundër qëndrave të banuara me serbë apo me shqiptarë, e jo më të bënim terror apo krime të organizuara, pasi e kishim tërë mbështetien e popullit, me përjashtim të kolaboracionistëve. Ne edhe mund t’i sulmonim kolaboracionistët, pasi na mbronin vendimet e Gjyqit të Nurenbergut, pas Luftës Dytë Botërore, që po qe se nuk e dini, mësojeni, e megjithatë, duke qenë tepër të disiplinuar dhe ushtri jashtëzakonisht e regullt, nuk i sulmuam.
Por, Ju e bëtë atë deklaratë edhe për një fakt tjetër, pasi ju dhe ata që u nxitën juve bëni sikur nuk e dini dallimin midis konfliktit dhe luftës. Në po atë Konventë, që përmënda më lartë, thuhet: “Konfliktet më të vogla të armatosura shpesh janë quajtur kryengritje”. Dhe më poshtë citohet: “Një luftë, ku forcat në konflikt i përkasin të njëjtit vend ose një entiteti tjetër politik, ajo luftë është njohur si luftë civile”, gjë që, po ta marrim luftën tonë në kuadrin e ish-Jugosllavisë, mund ta quajmë të tillë; ndërsa lufta jonë ishte Luftë Çlirimtare, pasi luftonte një komb i pushtuar nga ushtria e një kombi dhe shteti tjetër, por ne e cituam konventën që Ju të tërhiqni atë fyerje dhe jo se nuk e dini se kush është luftë e kush është konflikt, zj. Izabella.
Dallime të tjera mes luftës dhe konfliktit
Megjithatë ekziston edhe një dallim tjetër i dukshëm mes konfliktit të armatosur dhe luftës. Dhe ky dallim është se, vetëm në rast lufte, palët e përfshira në të e konsiderojnë kërcënimin ndaj interesave dhe vlerave të rëndësishme kombëtare në një masë të tillë sa që besojnë se nuk ka asnjë rrugëdalje tjetër për mbrojtjen e tyre, përveç përdorimit në shkallë të gjerë të forcave të armatosura ose të angazhimit të të gjithë popullit në luftë. Gjë që kur kemi konflikt të armatosur, pse kemi thjesht një mosmarrëveshje ose një diskutim të ashpër rreth diçkaje tepër serioze dhe shumë të rëndësishme midis dy popujve ose midis dy vendeve, ku, për momentin mund të ketë edhe një shkrehje armësh, por që nuk zgjat shumë, pasi asnjëra palë nuk është përgatitur për luftë. Pra, konflikti është një mosfrenim nervash për momentin, dhe jo një paramendim apo një vullnet për t’u ndeshur me ushtri. Që të ndeshesh me ushtri duhet t’i bësh hesapet mirë, pasi ke të bësh jo vetëm me fatin e jetës së miliona njerëzve, por edhe me fatin e gjithë pasurisë kombëtare.
Si rjedhojë, shpopullimi i Kosovës, fillimisht 450 mijë shqiptarë gjatë periudhës 1989-1997, a përbënte ai një vullnet dhe kërcënim të Serbisë për tjetërsimin e Kosovës? Çfarë mundësie tjetër i kish mbetur popullit shqiptar, pos rrëmbimit të armëve, për të shpëtuar Kosovën nga tjetërsimi, ndërkohë që politika dhe politikanët shqiptarë të Kosovës, jo vetëm që ishin pajtuar me atë shpopullim dhe tjetërsim të heshtur të Kosovës, por edhe përmes konferencave javore të shtypit mundoheshin t’ia fshihnin popullit dhe kombit shqiptar një vullnet të atillë të Serbisë. Dhe kjo e drejtë për popullin tonë përcaktohet qartë në Nenin 5 të Traktatit të NATO-s, ku thuhet shprehimisht: “Përdorimi i forcës me armë nga njëri prej shteteve kundër një tjetri lejohet vetëm në raste vetëmbrojtje individuale apo kolektive.16
E nderuara znj. Karloviç, për ta dalluar luftën nga konfliktet e tjera të armatosura, të bëjmë me dije se luftës i shtohet një cilësi tjetër e veçntë subjektive. Dhe ajo cilësi është shpirti luftarak (“animus belligerendi”). Sipas këtij koncepti, një luftë zakonisht paraprihet nga një deklaratë lufte, (por mundet edhe jo, si rasti i luftës së Hitlerit kundër Bashkimit Sovjetik, në 22 qershor 1941). E megjithatë populli shqiptar gjeti rastin dhe e bëri atë deklaratë lufte, në 28 nëntor 1997, në mitingun popullor, në prezencën e gati 100 mijë shqiptarëve të grumbulluar nga e gjithë Kosova, me rastin e lamtumirës së fundit të dëshmorit të parë të asaj lufte, Halil Gecit, në Llaushë të Drenicës. Ishin tre luftëtarë të uniformuar të UÇK-së, të autorizuar nga Shtabi i Përgjithshëm i asaj ushtrie, që e bënë atë deklaratë lufte publikisht, në prezencën e gjithë mediave kosovare të asaj kohe, në emër të asaj ushtrie që kish tre vjet që vepronte deri atëherë në ilegalitet.
Për politikanin si Ju, lufta, në një shtrirje të kufizuar gjeografike, si në rastin e Kosovës, mund të quhet konflikt, thjesht se morën pjesë dy palë, duke mos llogaritur shtetet pjesmarrëse të NATO-s, dhe pa e cilësuar se sa kohë zgjati ai “konflikt”. Mirëpo, konventat ndërkombëtare dhe populli shqiptar në Kosovë, si dhe tërë kombi ynë, nuk mund ta quajnë thjesht konflikt, për vet faktin se ajo për ne ishtë luftë për mbijetesë, madje luftë totale, sepse ajo përleshje, sikundër e ceka më lartë, u shtri në të gjithë territorin e Kosovës. Aq më shumë për atë pjesë të popullsisë, që iu bashkangjit efektivave të UÇK-së si dhe pjesa dërmuese e popullit që u bombardua dhe u përzu me dhunë, duke iu djegur shtëpitë dhe duke u shkatërruar gjithë pasurinë, përfshi edhe të mbjellat, s’mund ta pranojnë kurrë se nuk ishte luftë. Luftë e kaluar luftës.
Por, në një pike, ty zonjushë ke të drejtë. Ata që ikën nga Kosova me këngë dhe me shpresën se UÇK-ja do të shfarrosej, të cilët punojnë sot me ju nëpër zyrat e UNMIK-ut, po, për atë kategori njerëzore shqiptare, ajo luftë nuk ka se si të quhet luftë. Këtu kini të drejtë, dhe më falni e nderuara zonjushë.
Konflikti ndryshon nga lufta edhe nga sasia e palëve pjesmarrëse në atë ndeshje me armë. Konflikti zakonisht është dypalësh. Ndërsa në Kosovë kemi 20 (njëzet) palë që morën pjesë në atë luftë: kombi shqiptar (por jo shteti shqiptar dhe politikanët shqiptarë), dhe 18 shtetet pjestare të NATO-s, nga njëra anë, dhe Serbia në anën tjetër.
Po të kemi parasysh mbështetjen logjistike që përdori Serbia, e cila, përveç ekonomisë së saj shfrytëzoi tërë pasurinë e Kosovës dhe të qytetarëve të saj, vështirë se mund të ketë një njeri, qoftë edhe me dy pare mend në kokë, të mos e quaj luftë dhe luftë të madhe, atë përplasje të armatsur midis dy kombeve.
Mos harrojmë edhe faktin tjetër që në atë ndeshje në Kosovë u integrua mbarë vullneti kombëtar shqiptar, gjithë aftësia ushtarake e popullit ushtar shqiptar në Kosovë dhe politika e tij ushtarake, të cilat janë tregues madhorë të një lufte dhe jo të një konflikti.
Një dallim tjetër karakteristik midis konfliktit të armatosur dhe luftës qëndron në atë se, kur kemi të bëjmë me luftë, mobilizohet i gjithë shteti, ose i gjithë populli (sikundër ndodhi me popullin shqiptar në Kosovë), dhe lufta zhvillohet pothuajse në të gjithë territorin e njërës prej palëve ndërluftuese (edhe në këtë rast, sikundër ndodhi në Kosovë); ndërsa kur kemi konflikt të armatosur, jo vetëm që kemi një mobilizim të pjesëshëm të forcave të armatosura të secilit shtet (secilit vend), por, theksojmë se luftimi apo beteja zhvillohet në një pjesë të territorit të njërës prej palëve në konflikt të armatosur.
Por do të më thotë znj. Karloviç se, në Kosovë nuk u përfshi qindpërqind i gjithë populli. Është e vërtetë, por edhe unë e sqaroj zonjën se ajo gjë e gjallë me dy këmbë, që flasin dhe ngjajnë me njeriun, dhe që nuk interesohen për fatin e kombit, ku rastësisht bën pjesë, nuk bën pjesë në popull, por në bagëti. Besoj se edhe në vendin e saj këtë kriter përcaktimi kanë.
Kur një shtet ka pushtuar një popull të një kombësie tjetër, (sikundër ishte pushtimi i popullit shqiptar në Kosovë nga shteti sllav i Sërbisë), duke e kërcënuar se do ta zhduki ose do ta përzejë nga trojet e veta, në të cilat ndodhet qysh kur ka lindur jeta në tokë, as që nuk mund të mendohet e jo më të themi se në këtë rast kemi konflikt, sikundër bën zonjusha Karloviç. Përkundrazi, kemi luftë dhe luftë shumë të ashpër, për jetë a vdekje. “Lufta, thotë Klauzeviçi, nuk është një akt i thjeshtë politik (sikundër është konflikti, D.G.), por një instrument i vërtetë i politikës, nuk është gjë tjetër veçse vazhdimi i politikës me mjete të tjera”.
Konfliktet zakonisht realizohen në bashkëveprim me organizatat civile dhe nuk parashikojnë përdorimin e forcës. Kjo e fundit mund të ndodhi rastësisht, si rjedhojë e thellimit të mosmarrëveshjes, ose në rastet e përdorimit të vetëmbrojtjes. Ndërsa, kur kemi luftë, edhe organizatat civile bëhen pjesë e forcave të armatosura apo e ushtrisë guerile.
Kur kemi qoftë edhe konflikt të armatosur, kuptohet që kemi përfshirje edhe të pranisë ushtarake në rajonin e krizës, si për presion ashtu edhe për t’i ardhur në ndihmë një pjese të popullsisë, dhe që përdoren për raste të shkëputura, por ama nuk përdoren kurrë njëkohësisht në të gjithë vendin, sikundër u përdorën në Kosovë gjithë forcat e armatosura të Sërbisë17. Ndërsa, kur forcat e armatosura përdoren në të gjithë territorin e vendit, kuptohet që kemi luftë dhe vetëm luftë.
VIJON…
