Tiranë, 22. 01. 2017: Ardhja në fuqi e Presidentit të ri Trump u shoqërua me një debat të madh kombëtar. Trump kritikoi ashpër establishmentin, statuquonë, fabrikimin e atyre që ai i quan “fake news” (“gënjeshtra të përditshme”), duke ngritur kultin e një Amerike të madhe për një madhështi të re. Ndonëse si biznesmen shumë i madh ai është produkt tipologjik i neoliberalizmit. Në deklaratat e fushatës ai bën një kritikë të kundërt. Vetë globalizmi është pasojë e neoliberalizmit, duke llogaritur këtu edhe koston e keqe. (…) Në mandatin e tij presidencial Trump do të ketë sfidat e veta. E kam të vështirë të besoj në shkopin magjik të transformimit, ose të formulave të gatshme të zgjidhjes së problemeve vetëm nëpërmjet vullnetit politik. (…)Duke përshëndetur ritualisht zgjedhjen e Presidentit të 45-të të SHBA, Donald Trump, ne mund të strukturojmë dhe të ruajmë bindjen se Amerika është vendi i përballimit të sfidave.(…)
Kam lexuar këto ditë filozofin francez, të cilin e përmendja dhe në një shkrim timin të mëparshëm, Alain Finkelkraut, i cili e klasifikon epokën e sotme si Epoka-Post-Faktuale. Kjo ide e mbrapshtë se faktet vërtetë mund të kenë ndodhur, por ekskluziviteti dhe patjetërsueshmëria e tyre, prishet, humbet, metamorfizohet, pra dhe harrohet, sepse zëvendësohet thjesht nga përplasja e opinioneve të ndryshme, është një instrument që funksionon dhe vret shpresën dhe logjikën në Shqipëri. Të vrarët, viktimat e 21 janarit (në Shqipëri) nuk janë aspak Post-Faktual… (Kështu thotë Moikom Zeqo në një interevistë të zhvilluar nga Prof.Besim Cengu)
***
Pashtriku: Sapo është kurorëzuar presidenti i 45-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump. Si asnjëherë në historinë e Amerikës, zgjedhja e tij është kontestuar si brenda, ashtu dhe jashtë Shteteve të Bashkuara. Megjithatë, flitet për një erë të re në historinë e Amerikës.
Ju besoni në Erën e Re të Trumpit?
Moikom Zeqo: Data 20 janar e këtij viti është një datë e fiksuar kushtetuetshmërisht për tërë Amerikën. Është data e ceremonisë së Presidentit që merr mandatin e ri në Amerikë. 20 vjet më parë, në 20 janar 1997, unë, së bashku me familjen time, kemi qenë të pranishëm në Washington D.C. në ceremoninë e shpalljes President të Bill Clintonit. Mbaj mend që kishte rënë shumë dëborë, bëntë ftohtë, por ceremonia më la mbresa të mëdha. Më vonë unë i shkrova një letër Presidentit Bill Clinton për situatën kaotike të politikës në Shqipëri si dhe për genocidin mileshoviçian në Kosovë dhe kam marrë një përgjigje prej tij, gjë që më krijoi një entuziazëm të madh, aq më tepër që më drejtoi thjesht “Dear Moikom”.
Dita e 20 janarit 2017 qe dita e dorëzimit të pushtetit nga Barack Obama, Presidenti i 44-t dhe betimi publik për marrjen e detyrës si Presidenti i 45-të i Amerikës i Donald Trump.
Obama qe një President i madh i Amerikës. Ai do të kujtohet si një mishërim i thënies profetike të Martin Luter King “I have a dream!”.
Është Presidenti i parë me ngjyrë i SHBA. Vizionar, i kulturuar, ai mishëron një maturi dhe ndjeshmëri që të kujton presidentët legjendarë si Jaferson dhe Benjamin Franklin.
Obama qe “President transformues”, motoja e tij jetike qe “change is possible”. Asnjëherë nuk duhet harruar thënia emancipuese e Obamës “Yes, we can!”. Në dhjetor 2009 ai u nderua me Çmimin Nobel për Paqen. Ai kapërceu krizën e madhe financiare dhe rrënimin që la pas në pikëpamjen financiare qeverisja e Bush Junior-it. Ai rriti numrin e të punësuarve si dhe lartësoi vlerën e Dollarit gjatë 8 viteve të tij presidenciale.
Por kryevepra e tij është “Obamacare” (The Affordable Health Care Act) për përmirësimin dhe lehtësimin e situatës shëndetësore duke zgjeruar masën e madhe të popullsisë. Në politikën e jashtme politika e tij qe e urtë dhe larg aventurave ushtarake. Në këtë pikë kundërshtarët e kanë kritikuar fort. Por unë mendoj që maturia e tij qe shembullore dhe strategjike.
Ashtu si thotë edhe mendimtari i madh politik Zbigniew Brzezinksi se në epokën e së ardhmes roli vendimtar i Amerikës lidhet me krijimin e një sistemi të madh partneriteti për të kontrolluar zhvillimet negative të botës. Amerika nuk mund të jetë kurrsesi vetëm sukses i projektit të një njeriu të vetëm, qoftë ky dhe presidenti më gjenial.
Ardhja në fuqi e Presidentit të ri Trump u shoqërua me një debat të madh kombëtar. Trump kritikoi ashpër establishmentin, statuquonë, fabrikimin e atyre që ai i quan “fake news” (“gënjeshtra të përditshme”), duke ngritur kultin e një Amerike të madhe për një madhështi të re. Ndonëse si biznesmen shumë i madh ai është produkt tipologjik i neoliberalizmit. Në deklaratat e fushatës ai bën një kritikë të kundërt. Vetë globalizmi është pasojë e neoliberalizmit, duke llogaritur këtu edhe koston e keqe. Ky President i cili është i zgjedhur ligjërisht ka të drejtë të kërkojë respektimin e vullnetit të votuesve amerikanë. Thënia e tij më e spikatur në fjalimin që mbajti se “këtej e tutje pushteti do t’i përkasë popullit” nuk flet aq për krijimin e një Epoke të Re se sa për dëshirën e vetëkuptueshme për të forcuar Amerikën.
Në mandatin e tij presidencial Trump do të ketë sfidat e veta. E kam të vështirë të besoj në shkopin magjik të transformimit, ose të formulave të gatshme të zgjidhjes së problemeve vetëm nëpërmjet vullnetit politik. Ajo që më çudit është se si shumë politikanë dhe analistë në Amerikë dhe në botë janë treguar ambikuidë dhe të dyfishtë. Nëse gjatë fushatës e shanin Trumpin, nënkuptohet në formën e kredicizmit publik dhe të editorialeve, fill mbas fitores së tij bënë atë që thotë formula e vjetër mesjetare “Vdiq Mbreti, Rroftë Mbreti!”.
Qëndrimi publik i Ramës për Trumpin gjatë fushatës natyrisht sot ka kuptimin logjik se sa e nxituar është ngutja e karakterit virtual apo spektakolar në politikë. Por nuk e besoj se Rama do të bëhet “viktima” e administratës së Trumpit dhe se opozita në mënyrë mekanike do të bëjë që fitorja e Trumpit të bëhet sipas thënie Hocus-Pokus edhe fitorja e saj në qershor të vitit 2017.
Nuk funksionon që prishja e shabllonit të një gabimi, të bëhet me shabllonin e një gabimi tjetër. Por kjo gjet ë lë të mendohesh se sa e lëvizshme, dinamike dhe sa konvencionale është vetë politika edhe në rrafsh ndërkombëtar.
Kjo mund të jetë një katharsis mendor edhe për politikanët shqiptarë të cilët virtualizohen dhe bëhen prestigjatorë të opinioneve. Amerika është një shtet federal me institucione shekullore dhe vetëkuptohet me një traditë demokratike të spikatur. Jam i bindur që marrëdhëniet e SHBA-së me Shqipërinë mund të konceptualizohen në mënyrë racionale, dhe aspak në mënyrë irracionale edhe në të ardhmen vetëm sipas kësaj logjike që është substanciale.
Duke përshëndetur ritualisht zgjedhjen e Presidentit të 45-të të SHBA, Donald Trump, ne mund të strukturojmë dhe të ruajmë bindjen se Amerika është vendi i përballimit të sfidave. Dhe përballimi i këtryre sfidave ka të bëjë dhe me të ardhmen e njerëzimit, jo vetëm të Amerikës. Vetëkuptohet, edhe të Shqipërisë. Ne duhet ta lexojmë mirë mesazhin amerikan.
Në ceremoninë e Trumpit mori pjesë dhe kundërshtarja e tij politike Hilary Clinton. Dhe kjo bëhet që të mos ketë përçarje politike brenda kombit amerikan. Pra ka një kuptueshmëri të thellë dhe të shumanshme politike.
Këtë gjë duhet të mësojnë dhe politikanët kundërshtarë të partive kryesore në Shqipëri të cilët për një patetizëm të vjetë ballkanik e paraqesin protagonizmin e tyre gati si antagonizëm me Tjetrin.
Po kështu edhe përpjekjet për të treguar se disa nga aktorët kryesorë të politkës shqiptare kanë “përparësinë” e përkrahjes së Trumpit në raport me Kryeministrin, më duken të ekstremitizuara. Natyrisht unë kam parasysh këtu politikën institucionale dhe jo narcisizmin e personazheve.
Pashtriku: Opozita shqiptare është entuziazmuar së tepërmi nga zgjedhja e Trumpit. A do të ndikojë fitorja e tij apo edhe mbështetja e tij për ta sjellë në pushtet PD-në dhe opozitën aktuale?
Moikom Zeqo: Është e natyrshme që në rrafshin e politikës është shumë komode dhe një mjet i kërkuar deri në imagjinatën më të skajshme kërkimi i alibive, apo i atu-ve për të ndryshuar një situatë të brendshme politike nga një faktor i jashtëm politik. A do të ketë ndikime? Në ç’sens? Në ç’drejtim?
Votimi për zgjedhjet e përgjithshme politike në qershor 2017 është në fakt dhe në thelb eksluziviteti i votuesve shqiptarë. Pra jo i një populli tjetër.
Nuk mundet që ndërkombëtarët, kushdo qofshin ata të jenë të pranishëm si votues të drejtëpërdrejtë të zgjedhjeve në fjalë. Kjo është shumë serioze dhe e patjetërsueshme në politikë.
Si një njeri i letrave dhe që prej vitesh në analizat dhe në librat e mi kam funksionalizuar një optikë mbi partitë, duke njohur dhe shprehitë dhe pritshmëritë e elektorateve, të quajtur qoftë të majtë, të djathtë apo zona e ndërmjetme gri, mendoj qetësisht pa apologji dhe pa asnjë lloj entuziazmi të rremë që nuk i hyn në punë askujt se testimi i PS-së dhe i PD-së (që përbëjnë partitë kryesore më të mëdha politike) do të jetë një çështje e realitetit dhe prirjes zhvillimore, progresive të popullit që voton.
Gjithmonë jam shprehur që opozita është një institucion kushtetues. Pra ligjërisht është atributi dhe kushti i zëvendësimit të pushtetit në qeverisje. Opozita duhet respektuar në këtë aspekt. Jo çdo gjë që thotë opozita është vetëm shpifje, por natyrisht në atë që quhet prirja e opozitës ndaj qeverisjes së këtyre 4 viteve, negativizmi i plotë dhe prirja për një apokaliptizëm total të shoqërisë shqiptare mendoj se është një tepri dhe një absurditet, ndonëse dua që gjërat të ndryshojnë dhe defektet e qeverisjes aktuale, të korrigjohen. Kjo është diçka e qartë dhe absolutisht normale.
Për 2017 unë jam shprehur që PS i fiton zgjedhjet, por kjo atë duhet ta bëjë më të përgjegjshme që mos të përsërisë gabimet dhe të shkëputet nga apologjizmi spektakolar. Dialektika e procesit politik do krijojë zhvillime të reja jo vetëm deri në qershor 2017 por sidomos mbas këtij caku kronologjik. Nuk besoj në suksese “epokale”, por në disa veçori që dëshmojnë qoftë tendencën e ndryshimeve, qoftë edhe të një organizimi.
Pashtriku: Ka filluar dekriminalizimi apo funksionimi i vetingut. Sa optimistë jeni se zgjedhjet e 18 qershorit do të jenë më të ndershme dhe në parlament do të futen më pak njerëz të inkriminuar?
Moikom Zeqo: Vettingu është një arritje juridike për strukturën juridike të Shqipërisë. Është kontekstuar si ekstra juridike. Madje nga aktorët e opozitës është quajtur edhe si antikushtetuese. Gjykata Kushtetuese e dha verdiktin e saj. Dhe unë mendoj që Vettingu do të veprojë. Marrim deputetët e Shqipërisë si subjekt i Vettingut (jo vetëm i gjyqtarëve të korruptuar, por për analogji ose edhe për ringjalljen e besimit tek Drejtësia). Si ka mundësi që mbas 25 vjetësh deputetët në Kuvendin e Shqipërisë të përfaqësojnë një numër të madh njerëzish shumë të pasur (nuk di a ka ndonjë deputet të varfër në këtë Kuvend?), por pa atribute të personalitetit të vërtetë dhe gati anonim. Si ka mundësi që mbas 25 vjetësh të vëretohet se në këtë Kuvend kanë patur mandat deputetë seksomanë, trafikantë prostitutash dhe të drogës? Këto janë pyetje të mëdha për politikën shqiptare. Këto pyetje i bën populli, i cili nuk është i pasur por ka probleme të mprehta ekzistenciale. A mund të pajtohemi me maksimën zhgënjyese dhe mashtruese “se vetëm të pasurit e meritojnë politikë”, se politikanët “përbëjnë një sekt njerëzish me atribute dhe privilegje jo vetëm të pasurisë por dhe të pushtetit, të dallueshëm dhe në kontrast me votuesit e tyre të varfër, pra me vetë popullin, që kinse e quajnë Sovranin”? Procesi i skualifikimit të personazheve të tillë banalë ka të bëjë edhe me përfaqësimin adekuat të elektorateve në politikë. Do të ishte mirë që nga 140 deputetë të kishte paktën 120, apo 100 deputetë (deputetët janë tepër të kushtueshëm). A do të ketë personalitete të vërtetë të zgjedhur në Kuvendin e vitit 2017? A do të ketë një ndryshim kopernikan në të zgjedhurit dhe përfaqësimin politik? Më vjen keq, por nuk kam fuqi të besoj se parlamenti i vitit 2017, përveç spastrimit nga ata që vunë në lëvizje terminologjine “me rekorde kriminale”, do të jetë më i kulturuar, më profesional, me figura autoritative, me njohës të mençur të problemeve të ekonomisë, të kulturës, të politikës të brendshme dhe të jashtme, pra njerëz me dinjitet dhe përgjegjësi serioze për të zgjidhur sfidat dhe problematikat që mund të jenë shumë të mëdha dhe shpesh të papritura dhe të rënda.
Pashtriku: Jemi 20 vjet pas pranverës së përgjakshme 1997. Asnjë fajtor, asnjë përgjegjës për një tragjedi kombëtare. A duhet të këmbëngulet për zbardhjen e së vërtetës dhe ndëshkimin e fajtorëve?
Moikom Zeqo: Kjo është një pyetje e thekshme dhe gati këlthitëse.
Tragjedia e vitit 1997 qe një kryevepër infernale. Projektimi berishist gati dhe një lufte civile, që nuk ndodhi dhe besoj nuk do të ndodhë kurrë midis shqiptarëve, shkatërrimi i vendit ende nuk është kaluar në filtrin e drejtëisë. Si ka mundësi, po pse kujtojmë vetëm vitin 1997? Dje ishte 21 janar i vrasjes së katër njerëzve të pafajshëm nga pushteti i Berishës, ku dhe Basha ka përgjegjësinë e tij si ish-ministër i Brendshëm
Kam qenë vetë në demostratë. I kam ndjerë plumbat që fërshëllenin jo shumë larg pozicionit tim dhe kam parë me sytë e mi vrasjen e njërit prej të katërtve. Kam ndjerë dhe efektin e gazit lotsjellës që hodhi policia, mbufatjen e syve dhe vështirësitë e frymëmarrjes.
Pse nuk është zgjidhur ky krim më rrafsh publik që është krim shtetëror? A mund të ketë natyralitet, amnisti krimi shtetëror? Kurrë nuk mund të ketë!
Jo vetëm amnisti, por as amnezi.
Kjo është e trishtueshme dhe gati ulëritëse. Kush e mban përgjegjësinë? Si ka mundësi që mbas kaq vjetësh të mos ketë asnjë përparim dhe asnjë verdikt për vrasjen makabre të 4 të pafajshmëve në bulevard? Kjo të kujton situatat absurde të parabolave të Franc Kafkës
Kam lexuar këto ditë filozofin francez, të cilin e përmendja dhe në një shkrim timin të mëparshëm, Alain Finkelkraut, i cili e klasifikon epokën e sotme si Epoka-Post-Faktuale. Kjo ide e mbrapshtë se faktet vërtetë mund të kenë ndodhur, por ekskluziviteti dhe patjetërsueshmëria e tyre, prishet, humbet, metamorfizohet, pra dhe harrohet, sepse zëvendësohet thjesht nga përplasja e opinioneve të ndryshme, është një instrument që funksionon dhe vret shpresën dhe logjikën në Shqipëri. Të vrarët, viktimat e 21 janarit nuk janë aspak Post-Faktual. Nuk janë një subjekt fantazmagorik. Është një krim që ka ndodhur, por ndoshta ndonjë ditë edhe mund të ndodhë diçka e ngjashme, nëse nuk shterpëzohet ideja egërshane e ligjësimit të krimit shtetëror. Përgjithëisht klasa politike shqiptare është treguar e paaftë në vendosjen kushtetuese të drejtësisë. Do të jetë e vështirë edhe për vitet që do të vijnë për shkak se lufta “e opinioneve” është shndërruar në një “sport” apo thjesht “performancë” kurse fakti nga real kthehet në një atribut kinse imagjinar.
Sepse këto 25 vjet klasa politike shqiptare që unë për shkak të një kriticizmi iluminist e kam quajtur klasë parapolitike ka si “arritje” të vetvetes, pra si “opera magnum” (“kryevepra”) stimulimin e një pasurimi të marrëzishëm të një pakice, krijimin e një korrupsioni endemik, të gjithëkapilarshëm, tërësor, kurse arritjet e mëdha si futja e Shqipërisë në NATO, liberalizimi i vizave, Vettingu ka qenë më tepër të strukturuara dhe të detyruara nga partnerët ndërkombëtarë.
Shikoni çfarë ndodh në partitë politike në Kuvendin e Kosovës. Bëhen dy rezolucione për t’i kërkuar Francës lirimin e Ramush Haradinajt.
Behet debat, pra “skenari i luftës së opinioneve” dhe nuk arrin të votohet asnjëri nga rezolucionet sepse mungon numri i kuorumit në votim. Pra një dokument i Kuvendit të Republikës të Kosovës për çështjen Haradinaj nuk ekziston.
Kryeskenari Post-Faktual funksionon edhe përsa i përket vlerësimit historik të rolit të UÇK-së por edhe të komandantit Haradinaj. Diplomacia serbe bën luftën e opinioneve të saj që në rrafsh evropian të përhapë idenë e gabuar, fashistoide se nuk ishin serbët që bënë gjenocidin në Kosovë, por paskan qenë kosovarët e UÇK-së që paskan masakruar serbët. Ja se si faktet anashkalohen dhe politikanët e Kosovës tregohen edhe ata të rrafshit parapolitik në shumë kuptime.
E përshëndes veprimin e Presidentit Hashim Thaçi për kthimin mbrapsht të trenit serb të dizenjuar si “Kosova është Serbi”, por ndërkohë përbuz deklaratat e marrëzishme të Presidentit serb për kinse për një alternativë lufte të re për të “rimarrë” Kosovën.
Pashtriku: Si për 97-n, 98-n, Gërdecin dhe 21 janarin një emër është në krye të listës së përgjegjësve: Sali Berisha. Por ai aktualisht besohet se gëzon imunitetin e “të paprekshmit”. Pse ndodh kjo?
Moikom Zeqo: Nuk besoj aspak që Sali Berisha gëzon një imunitet të posaçëm, një imunitet sui generis, qoftë kombëtar, qoftë ndërkombëtar, qoftë tokësor, qoftë dhe hyjnor, se gjoja është i pafajshëm dhe se akuzat e bëra ndaj tij nuk paskan asnjë vlerë duke qenë kështu thjesht Post-Faktuale, pra opinion. Asnjë njeri në një kuptim filozofik, por dhe njerëzor nuk mund të ketë një imunitet të pacenueshëm. Një imunitet nacionalist të madhërishëm duket sikur kishin Milosheviçi, Sadan Hysejni etj., nuk bëhet fjalë për imunitete të rrafshit juridik, as imunitete krejtësisht të përkohshme të mandatit parlamentar, as të funksioneve më të larta, siç është imuniteti i figurave kryesore të shtetit në Shqipëri.
Të mos harrojmë lëvizshmërinë e pandalur të politikës dhe krijimin e situatave të reja, gjë që e bën krejtësisht të brishtë çdo lloj imuniteti, kuptohet, e kam fjalën për imunitetet që prodhon politika, duke menduar se vetëm imuniteti i ndershmërisë është ndoshta më i vërteti dhe më i përjetshmi.
Çdo politikan do të ketë përballjen e tij me Historinë.
Më kujtohet një varg gati epigramatik shumë kuptimplotë i poetit të shquar Dritëro Agolli: “Një kokë e çmendur, një vend e çmend!”
Po e keqja është se Shqipëria nuk ka vetëm nje të çmendur. Nganjëherë mendoj, edhe për shkak të një shpotie erazmike, se në Shqipëri ka shumë të çmendur. Nuk e kam fjalën për metafora skizofrenie, apo për patologji sociale.
E kam fjalën se zhvillimet tona paradoksale të këtyre 25 vjetëve e kanë bërë katalogimin e marrëzive shqiptare një listë të gjatë. Por historia do të bëjë vlerësimin e padyshimtë të personazheve tranzitorë të këtyre 25 vjetëve. Për këtë jam i sigurt.
Pashtriku: Një pyetje e drejtpërdrejtë: Ditët e fundit janë zbuluar dhe publikuar fakte të reja lidhur me aferën e CEZ. Përsëri Berisha dhe familja e tij dalin të implikuar. A duhet hetuar kjo aferë dhe të përfshihet në dekriminalizimin e politikës?
Moikom Zeqo: Përgjigja e kësaj pyetje lidhet me përgjigjen e mësipërme. Askush, jo vetëm Berisha, por të gjithë politikanët, të njohur por edhe të panjohur, nuk mund t’i shmangen hetimit zyrtar dhe ligor. Natyrisht gjykimi bëhet në bazë të fakteve. Edhe afera e CEZ hyn tek marrëzitë e mëdha të marrëzishme të Shqipërisë.
Kam lexuar librin e historianit të madh të shek.XX Eric Hobsbawn “Age of Extreme – The Short Twentieth Century 1914-1991” (“Epoka ekstreme – I Rrëmbyeri shekulli XX”). Duke reflektuar kam menduar: nuk di se çfarë lexojnë këta politikanët tanë me dituri sipërfaqësore! Ky libër është nga librat më emblematikë të historisë moderne të shekullit.XX. Në këtë libër Hobsbawn nënvizon se kriza botërore ka përherë një karakter të përgjithshëm, universal, jo vetëm në rrafshin ekonomik, por dhe në atë politik. E ardhmja e njerëzimit, e mbështetur fuqimisht në shek.XX, nga ngadhënjimi i progresit material, i bazuar në shkencë dhe teknologji, ka krijuar edhe paradokse të frikshme për shkak të largimit prej humanizmit dhe shpirtërores. Reflektimi pa fund i shkrimtari gjigant Robert Musil në veprën e tij pa një të dytë “Njeriu pa cilësi” (botuar më 1930) për bjerjen dhe deformimin e karaktereve njerëzorë nga darvinizmi ekonomik, nga pashpirtësia e shfrytëzimit dhe mungesa e kauzave të mëdha të bënë të mendosh edhe për kohën tonë.
Sipas këtij historiani të shquar çështja e krizës qëndron dhe në atë që quhet neo-liberalizmi që shpallet si Alfa dhe Omega e zhvillimit historik.
Ai shkruan: “Lufta e ftohtë Reganiane nuk qe drejtuar vetëm kundër “Perandorisë të së keqes”, por edhe kundër kujtimit të Franklin D. Rooseveltit brenda vendit, kundër Shtetit të Ndihmës Sociale, po aq sa kundër çdo ndërhyrje të shtetit në lirinë e pakufishme ekonomike. Forma ekstreme e egoizmit të biznesit, sipas formulës “Laissez – faire” strukturoi neoliberalizmin që ndikoi edhe në revolucionin post-industrial të teknologjisë dhe të komunikacioneve”. Përsëri Hobsbawn: “Besimi se vetëm biznesi është i mirë dhe qeveria është e keqe (sipas shprehjes së Reganit, – se qeveria nuk është zgjidhja, por problemi) nuk mund të përbënte një politikë ekonomike alternative… edhe mbas 14 vjetëve në fuqi, edhe më ideologjiku i regjimeve të tregut të lirë, Britania Theçeriane, në fakt i taksoi qytetarët e vet duke paguar më shumë sesa kishin paguar taksa në regjimin e laburistëve.” Për neoliberalizmin kanë shkruajtur shumë ekonomistë dhe filozofë. Po përmend edhe ekonomistin amerikan të Çmimit Nobel Milton Friedman i cili thotë se “teoria e tij ekonomike e Monetarizmit parakupton përherë ndërhyrjet Keinesiane gjatë krizave”. I citova këto paragrafe për të kuptuar se në qeverisjen e sotme duhet reflektuar në këtë pikë. Duhet të jemi shumë më të matur, më të ngadaltë, më të kursyer në formulën PPP, domethënë Partneritet-Privat-Publik. Mund të them që kjo është diçka e tepruar aq më tepër për një qeverisje që afishohet si e majtë. Edhe lirshmëria e koncesioneve përmbyllet në këtë suazë. Kjo krijon një non sens jo vetëm në ekonomi, jo vetëm në kthimin e një roli dekorativ të shtetit, jo vetëm një një minim dhe shkatërrim të Publikes, por arrin deri atje sa të quhet normale që në një projektligj të Ministrisë së Kulturës të projektohet e drejta për t’i dhënë monumentet e kulturës privatëve sipas një konceptimi mekanik, por krejt antishkencor dhe kulturologjik. A mund të korrigjohen këto gjëra? Pse të mos korrigjohen?
Së fund dua të vë në spikamë faktin se nuk ka vend për të mos parë dritë në fund të tunelit. Unë jam nga ata që besoj në zhvillimet dhe fuqinë e jetës së gjallë.
Shikoni ç’shkruan mendimtari i madh gjerman Valter Beniamini (1892-1940) për pikturën Angelus Novus, të Paul Klee: “Fytyra e Engjëllit është e kthyer nga e Shkuara. Aty, ku ne shikojnë një varg ngjarjesh përpara syve tanë, ai sheh nj katastrofë të vetme, që e ngre pirgun e rrënojave te këmbët e tij. Sikur të mund të qëndronte vetëm sa të zgjonte të vdekurit dhe të bënte njësh thërrmijat e asaj që qe dërrmuar!
Por fryn një shakullimë nga ana e Parajsës dhe godet me aq fuqi krahët e tij – sa Engjëlli nuk mund t’i mbyllë më. Kjo shakullimë e shpie rrëmbimthi në të Ardhmen të cilës i është kthyer shpina e tij ndërsa grumbulli i rrënojave te këmbët i rritet deri në qiell. Kjo shakullimë është ajo çka ne quajmë progres!”
Kjo parabolë metaforike është tepër kuptimplotë. Përveç fjalëve ka dhe një optimizëm të brendshëm. Të gjithë duhet të bëjmë diçka për ta bërë më të mirë, më të ndershme, më humaniste dhe më të pastër Shqipërinë. Mos të harrojmë thënien latine “Propria laus sardet” (“Lavdërimi i vetvetes kundërmon”). Prandaj serioziteti kërkon dhe një modesti të madhe.
Mos të harrojmë thënien tashmë proverbiale të Obamës: “You can!” (“Ju mundeni!”)
Intervistën e zhvilloi: Besim Cengu, Tiranë – 22 janar 2017
