DOSJET E UDB’ës FAMËKEQE PËR MËSUESIT SHQIPTARË NË KOSOVË (1945 – 1952)
Shkruan: Sheradin Berisha
Zanafilla e UDB-ës
Dihet mirëfilli se pas Luftës së Dytë Botërore, syri dhe veshi i regjimit jugosllavë ishte padyshim shërbimi famëkeq me akronimin „UDB“. Ku e kishte zanafillën UDB-a për Kosovë? Më 14 maj 1944 me vendim të Shtabit Suprem të UNÇJ-së, u formua shërbimi i parë me akronimin „OZN-a“ – Odeljenje za Zaštitu Naroda (Dega e Mbrojtjes Popullore). OZN-a fillimisht ka vepruar në kuadër të seksionit të MP të KANÇJ-së. Ky formacion përndjekës për shqiptarët, në Kosovë u themelua më 1 shtator 1944. Të gjitha dokumentet e kohës flasin se OZN-a për Kosovë u formua me kërkesën e “Komitetit Krahinor të Kosmetit” dhe të Komitetit Qëndror të PKJ-së. Për formimin e saj, përgjegjës ishte famëkeqi Aleksandër Rankoviqi, i cili për atë ditë (më 1 shtator) i kishte ftuar në një takim, në ishujt Vis të Kroacisë:
1. Miladin Popoviqin (i cili udhëton nga shqipëria për në Vis), 2. Dushan Mugoshën dhe 3. Spasoje Gjakoviqin.
Në këtë takim u vendos që shef i OZN-ës për Kosovë të jetë Spasoje Gjakoviqi. Me rastin e promovimit të OZN-ës në Kosovë, në radhët e saj ishin edhe tre anëtarë të “Komitetit Krahinor të Kosmetit”:
1. Ali Shukria, 2. Çedo Mijoviqi dhe 3. Sahit Bakalli.
Me rastin e formimit të të ashtuquajturës „Qeveri demokratike“ në mars 1945, OZN-a hyri në përbërjen e Ministrisë së Punëve të Brendshme (Ministarstvo Unutrašnjih Poslova – MUP), ndërsa pas shpalljes së Kushtetutës së parë të Jugosllavisë së AVNOJ-it (në janar 1946) OZN-a u shndërrua në UDB (Uprava Državna Bezbednosti) – Drejtoria e Sigurimit të Shtetit – DSSH. Me këtë emërtim UDB-a veproi deri në korrik të vitit 1966, kur në Plenumin e Brioneve të Komitetit Qendror të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë – KQ LKJ (1 korrik 1966) u largua nga pushteti Aleksandër Rankoviqi.
Pas disa ndryshimeve sipërfaqësore brenda këtij shërbimi, UDB-a u emërtua si SDB (Služba Državne Bezbednosti), Shërbimi i Sigurimit të Shtetit – SHSSH, por, pavarësisht nga ndryshimi i emrit, populli shqiptar deri në ditët e sotme e këtë „shërbim“ e njihte si UDB. Krahas SDB-s alias UDB-ës në Kosovë ka vepruar edhe një shërbim tjetër sekret i njohur me akronimin „KOS“ (Kontra Obaveštajna Služba), Shërbimi i Kundër – Zbulimit – SHKZ. KOS-i ka vepruar në kuadër të Armatës Popullore të Jugosllavisë – APJ (Jugoslavenska Narodne Armije – JNA). OZN’a – UDB‘a dhe KOS’i ishin dhe mbetën shërbimet më të frikshme sekrete, kundër shqiptarëve, veçanërisht kundër intelektualëve shqiptarë pas luftës së dytë botërore.
Përndjekja dhe përpilimi i dosjeve për mësimdhënësit shqiptarë, 1945 – 1952
Ndjekjet, keqtrajtimet, persekutimet dhe burgosjet e mësimdhënësve shqiptarë në vitet 1945 – 1952 (por edhe në periudhat e mëvonshme) nga Shërbimi Sekret Jugosllavë – UDB, ishin dhe mbetën aktet me të tmerrshme, që i përjetonin intelektualët shqiptarë. UDB-a famëkeqe përmes bashkëpunëtorëve të saj shqipfolës dhe jo vetëm, kishte krijuar një dosje të veçantë, duke i vënë në syrin e përgjimit rreth 120 000 shqiptarë të shtresave të ndryshme. Këtë veprimtari antishqiptare e kryente, në koordinim të plotë me strukturat më të larta partiake e shtetërore të regjimit komunist të Tito & Rankoviçit, dhe prandaj jo më kotë ky “shërbim” u cilësua si syri dhe veshi i këtij regjimi.
Në vijim në mënyrë telegrafike sjellë një listë të mësimdhënësve shqiptarë, të cilët UDB-a duke i përcjellur këmba-këmbës përmes informatorëve në teren, ka përpiluar dosje të veçantë për secilin prej tyre. Shumica nga mësuesit janë larguar nga procesi mësimor, madje disa edhe kanë përfunduar nëpër burgje. Ndërkaq një numër prej tyre, për shkak të presioneve dhe shantazheve të shumta kanë pranur të jenë në shërbim të UDB-ës!
* * *
I. Rrethi i Dragashit (sot Sharrit)
1. Fuat Ostrozubi
2. Samet Bojaxhia
3. Beqir Destani
4. Emin Bajraktari
5. Jusuf Haklaj
6. Murat Dervishi
7. Nijazi Ostrozubi
8. Rexhep Hakiu
9. Shtjefën Gjoka
– Dosjet e mësimdhënësve të lartëshënuar i ka përgatitur kapiteni i UDB-ës Milosav Bllagojeviq me bashkëpunëtorët e tij shqiptarë nga tereni.
II. Rrethi i Graçanicës – Prishtinë
1. Bukurie Berisha
2. Ramadan Hysen Jusufi
3. Pask Staka
4. Mehmet Shaban Kelmendi
5. Ramadan Osmani
6. Adil Hysen Dugolli
7. Ali Ymeri
8. Ali Turbetari
9. Ali Hamdi Krasniqi
10. Bajram Hajrulla Maliqi
11. Ejup Sadiku
12. Emin Xhemë Reçica
13. Halit Bahtir Breznica
14. Halil Berisha
15. Hasan Bajram Ramadani
16. Hysen Neziri
17. Hajdar Jakupi
18. Luigj Ndreca
19. Mehmet Berisha
20. Muharrem Gashi
21. Mumin Jakupi
22. Musli Berisha
23. Myrvete Gjevori
24. Nazmi Topliçani
25. Qazim Hasani
26. Rrahman Latifi
27. Rashit Krasniqi
28. Salih Kolgeci
29. Shefqet Veliu
30. Shefqet Pllana
31. Shemsi Shaban Perani
32. Shenasi Korenica
33. Vesel Pagarusha
34. Zekeria Hajrulla Rexha
35. Zeqir Bajrami
– Dosjet e mësimdhënësve të lartëshënuar i kanë përgatitur operativistët e UDB-ës: Kareman Xhema, Remzi Latifi, Aleksandër Naranxhiqi dhe Cen Zherka!
III. Rrethi i Gjakovës
1. Abdullah Nush Cekaj
2. Besa Dula
3. Halil Dervish Haxhaj
4. Dritë Halim Spahija (vajza e Halim Spahiut)
5. Jusuf Ibrahimi
6. Sami Shaqir Ahma
7. Serbeze Hysni Brovina
8. Abdurrahman Hysni Koshi
9. Ahmet Nimon Maxhuni
10. Bajram Ahmet Nura
11. Bardh Ukë Nitaj
12. Beqir Kastrati
13. Durmish Nuredin Rizvanolli
14. Hikmet Qamil Kryeziu
15. Latif Shyqri Osaj
16. Marie Ndue Lumezi
17. Mazllum Rrustem Morina
18. Mazllum Shaban Vala
19. Nesibe Jusuf Rizvanolli
20. Ndue Pjetër Gjidoda
21. Qamil Maloku
22. Ramë Ademi
23. Rexhep Dervish Hoxha
24. Shefqet Emra
25. Zef Matej Lumezi
26. Xhahid Limani
27. Xhavit Muhamet Maloku
28. Xhavit Sylejman Spahija
– Dosjet e këtyre mësimdhënësve i ka përgatitur më 14 shkurt 1952, i autorizuari i Drejtorisë së UDB-ës për rrethinë të Gjakovës, Jovo Bajat, kapiten i klasit të parë.
IV. Rrethi i Gjilanit
1. Ahmet Sadik Sllamniku
2. Ali Bujiqi
3. Ferid Berisha
4. Halil Llozana
5. Jonuz Hasani
6. Tefik Jakupi
7. Zymber Rrustemi
9. Zymryte Tali
10. Abdurrahman Hafuzi
11. Alie Kadriu
12. Enver Dukagjini
13. Hysen Sherif Selimi
14. Kurtesh Ahmeti
15. Nevruz Nura
16. Njazi Jetullah Fehmiu
17. Qamil Binxhija
18. Reshat Shaqiri
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përgatitur më 14. VI. 1952, i autorizuari i UDB-ës në Gjilan: Dragomir Vukoviq, kapiten i klasit të parë.
V. Rrethi i Gurakocit – Istogut (sot Burimit)
1. Jahja Bërdynaj
2. Kamber Kadri Gjocaj
3. Mejreme Ibrahim Nilaj
4. Seladin Jahja Dacaj
5. Shefqet Beqir Balaj
6. Tahir Shaban Metaj
7. Xhemë Sadri Blakaj
8. Zhujë Ker Bardhaj
9. Abdurrahim Sadri Gashi
10. Ali Rexhep Bojaj
11. Bardhec Sejdi Racaj
12. Engjëll Fran Berisha
13. Filip Sebë Krasniqi
14. Jusuf Idriz Kastrati
15. Kosovë Beqir Balaj
16. Murat Bajram Fetahu
17. Qazim Ymer Bicaj
18. Rexhep Musli Podrimaj
19. Rexhep Ismail Kabashi
20. Riza Ibrahim Shatri
21. Rexhë Ali Godanci
22. Tafil Beqir Gashi
23. Vesel Rxhë Fetahaj
– Analizat dhe dosjet për këta mësimdhënës i ka përpiluar kapiteni i klasit të parë të UDB-ës, Kërsto Kërstiq – me bashkëpunëtorët nga tereni.
VI. Rrethi i Kamenicës (sot Dardanës)
1. Babush Tali
2. Bajram Spahiu
3. Hajdin Hasani
4. Jahi Sylejmani
5. Ilaz Jasharaj
6. Mumin Sali Kastrati
7. Murat Nezir Shkodra
8. Adem Kastrati
9. Ahmet Avdyl Avdimetaj
10. Gani Gashi
11. Faik Jakupi
12. Hamit Hasani
13. Ndue Nekaj
14. Tahir Aliçku
– Përpilimin e dosjeve për këta mësimdhënës shqiptarë i ka bërë punëtori operativ i UDB-ës, Mladen Angjelkoviq.
VII. Rrethi i Pejës
1. Abdyl Mehmetaj
2. Ferasete Belegu
3. Frantisek Vaculi
4. Hasan Bajram Ceka
5. Jak Krasniqi
6. Murat Morina
7. Nazlije Katanolli
8. Reshat Potërqi
9. Ali Hadri
10. Arif Bruçi
11. Frrok M.Gojani
12. Hamzë Begolli
13. Halil Agusholli
14. Ismail Berisha
15. Jahja Sapunxhiu
16. Kamber Pajaziti
17. Mafyt Begolli
18. Muharrem Adem Bicaj
19. Muharrem Neziri
20. Murteza Nura
21. Qerim Shaban Kelmendi
22. Rasim Nezir Muharremi
23. Rexhep Meha
24. Rexhep Zenun Lajçi
25. Rrustem Halili
26. Skënder Riza
27. Syrja Xhaferi
28. Shefqet Kelmendi
29. Xhevat Shkreli
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përpiluar Kapiteni i klasit të parë i UDB-ës Vujo Vojvodiqi – me bashkëpunëtorë të shumtë nga tereni.
VIII. Rrethi i Podrimes – Rahovecit
1. Abdullah Vesel Dërguti
2. Ali Miftar Berisha
3. Avni Lama
4. Binak Aliçku
5. Haki Rrahman Hazrollaj
6. Mehdi Haraçiu
7. Durak Tahir Mazrekaj
8. Nasi Begolli
9. Osman Asllan Gashi
10. Qazim Shaban Bujupi
11. Ramadan Bujup Kabashi
12. Easim Bajram Bujupi
13. Rrustem Sejdi Thaçi
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përgatitur udbashi për rrethin e Podrimës, Enver Sh.Hoxha, me bashkëpunëtorë të shumtë nga tereni.
IX. Rrethi i Podujevës – Llapit
1. Fahri Islam Ajvazi
2. Shaqir Rifat Hyseni
3. Ilaz Smajl Neziri
4. Zeqir Hoxha
5. Ibrahim Mustafa
6. Sadik Sabit Gjoni
7. Shaban Shaqir Zhjeqi
8. Rifat Ramë Haliti
9. Ibrahim Demolli
10. Rrustem Avdi Emini
11. Ramadan Rama
12. Vesel Gashi
13. Rrahim Ramadani
14. Islam Hamit Selimi
15. Hasan Hamit Islami
16. Bejtë Llapashtica
17. Rifat Thaçi
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përgatitur Kapiteni i UDB-ës Sveto Roganoviq – me bashkëpunëtorët nga tereni.
X. Rrethi i Prizrenit – Sharrit
1. Abedin Mustafë Imami
2. Ali Jonuz Rexha
3. Arsim Ibrahim Fehmiu
4. Hamzë Selim Kabashi
5. Hysen Musë Shehzade
6. Ilaz Shani Llausha
7. Lina Simon Çupërjani
8. Nebil Behlul Dino
9. Rasim Selim Rexhepi
10. Selman Abaz Kabashi
11. Tefik Hasan Zhuri
12. Vesel Muharrem Guraziu
13. Zenun Kadri Çollaku
14. Zef Pashk Bytyqi
15. Xhafer Nerhila Xërxa
16. Xhavit Ahmet Vërbnica
17. Bejtullah Selim Emrullahu
18. Fevzi Vesel Nojani
19. Hasan Hakiu
20. Hatixhe Rifat Misirli
21. Myvedete Daut Kosova
22. Qamil Ethem Krasniqi
23. Syrie Murteza Shehdula
24. Talat Jakup Paçarizi
25. Veronika Shan Shahta
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përpiluar majori i UDB-ës, Stanisllav Gërkoviq – me bashkëpunëtorët nga tereni.
XI. Rrethi i Sitnicës – Lipjanit
1. Abdullah Halil Kongjeli
2. Demir Salih Rexhepi
3. Hamdi Rexhep Bislimi
4. Yzeir Emrush Hysiqi
5. Jusuf Salih Naziri
6. Kadri Banush Hoxha
7. Nezir Selim Kurteshi
8. Refki Ruzhdi Bikliqi
9. Shyqri Bajram Ademi
10. Adem Bejtullah Blakçori
11. Dalip Shaban Shabani
12. Enver Selman Ademi
13. Hysen Shaban Hyseni
14. Hysen Mustafë Tmava
15. Jakup Bajram Shabani
16. Mehmet Ymer Reçica
17. Mustafë Shaqir Baftiri
18. Nazmi Abdullah Zymberi
19. Nebehate Riza Hoxha
20. Osman Metush Qorolli
21. Qemail Selman Ademi
22. Rexhep Mustafë Reçica
23. Sabit Bajram Ahmeti
24. Sadik Bali Bllaca
25. Sylejman Ahmet Mehmeti
26. Shemsi Sahit Bylykbashi
27. Shyqri Maksut Reçica
28. Xhevat Ruzhdi Aliu
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka hartuar kapiteni fuqiplotë i UDB-ës, Zhivorad Boshkoviq.
XII. Rrethi i Suharekës
1. Hazir Ibrahim Kuçi
2. Musli Kadriu
3. Rifat Kuçi
4. Sheqer Halit Tafarshiku
5. Shemsie Hasan Bllaca
6. Bahtiar Sertollaj
7. Eshref Beqir Berisha
8. Feriz Ajet Bytyqi
9. Hajrush Beqir Berisha
10. Haki Hoxha
11. Hirmete Hoxha
12. Islam Ymer Berisha
13. Refki Rexhep Telaku
14. Shukri Thaçi
15. Ukë Kabashi
16. Xhafer Ahmet Kabashi
– Dosjet për mësimdhënësit e mësipërm i ka përpiluar kapiteni i UDB-ës në Suharekë, Milorad Lekiq dhe ia dërgon UDB-ës Krahinore në Prishtinë.
XIII. Rrethi i Vitisë
1. Hamit Alidemaj
2. Nuhi Shabani
3. Ramiz Nuhi Ademi
4. Rashid Alidemaj
5. Sabri Azemi
6. Sabri Nezir Vata
7. Shukri Ukshin Hoxha
8. Tahir Berisha
9. Hysen Liman Meha
10. Jetish Vishi
– Dosjet e këtuyre mësmidhënësve i ka përpiluar kapiteni famëkeq i UDB-së Veselin Cvetkoviq me bashkëpunëtorët nga tereni.
XIV. Rrethi i Vuçitërnës (Vushtrisë)
1. Ferid Xhemë Mulaku
2. Isak Ramiz Buçinca
3. Ukë Et‘hem Plakolli
4. Bedina Jusuf Korenica
5. Beqir Adem Krasniqi
6. Hylkije Venhari
7. Hasan Zymer Çunaj
8. Islam Shyqri Spahija
9. Mehmet Dinë Docaj
10. Shaban Mjekiqi
11. Shyqri Ismail Venhari
– Dosjet për këta mësimdhënës i ka përgatitur kapiteni i UDB-ës, Milosav Bojoviq.
XV. Rrethi i Mitrovicës me qendrat Serbicë (Skënderaj) dhe Ferizaj
A. Mitrovicë
1. Ehat Prekazi
2. Muhamet Fusha
3. Taip Perjuci
4. Shemsidin Hadri
B. Serbicë (Skënderaj)
1. Mehdi Abazi
2. Zenel Bala
3. Muharrem Satora
4. Ramadan Vrellaj
5. Ahmet Krasniqi
C. Ferizaj
1. Ali Mehmet Maloku
2. Hanife Tahir Sylejmani
3. Fatmir Ibrahim Feliu
4. Nasibe Zhuri
5. Kariman Safet Selimi
6. Zylfije Karimani
7. Viktorie Sopi
8. Muharrem Haxhi Kasumi
9. Murtez Sadik Braiqi
10. Muharrem Jakup Rexhepi
11. Qazim Murat Elezi.
(Burimi: AK, f. OKKM, k.135. inventari: nr. 10446, nr. 10447, nr.10448, nr.10450, nr. 10452, nr. 10454, nr. 10455, nr. 10457, nr. 10458, nr. 10459, – Lista e 18 rretheve të UDB-ës krahinore, deri në vitin 1952)
