Në 41 vjetorin e vrasjes
QENDRA JUSUF GËRVALLA – MIRANI I “ATENTATEVE” DHE NËNËMADHJA E NEVERITUR NGA “TRASHËGIMTARËT” E NEMITUR (19)
Nga Xhafer Durmishi – Pashtriku, më 25 shkurt 2023
20. Portreti i nënës së Jusuf Gërvallës në romanin Atentatet të Ibrahim Kelmendit
20-1. Fjalët prekëse të nënës
Ibrahim Kelmendi: “Nënëmadhja heshti meqë buzët e saj i vendosi mbi ballë të Jusufit dhe të dy duar i mbante mbi faqe të tij. Fjalët prekëse, po nga ato që ishin dëgjuar nga epi legjendar, bënin që të pranishmit të përmbaheshin, edhe pse shpirti përbrenda u ziente për t’u shkrehur në vaj e dënesje. Mirani po shtrëngonte nofullat duke shikuar sa shokët e shtrirë sa Nënëmadhen. Ai po e ndrydhte vajin që e kishte në grykë.” (Atentatet, f .344)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-2. Nëna e neveritur
Ibrahim Kelmendi: “Sjelljet dhe inskenimet e Nuriut, Xhafarit dhe ndonjë tjetri afër tyre, të komanduar nga Sabiti, po rivrisnin shpirtin e atyre që kishin dhimbje të madhe, që qanin e krenoheshin në heshtje. Përditë po ndodhnin atentate ndaj shpirtit të tyre të plagosur. “Trashëgimtarët” vazhdonin të rrinin kokë me kokë, në mënyrë demonstrative e provokative, duke pëshpëritur se si do të duhej të vinin në skenë prapësitë e tyre të radhës. Nënëmadhja e nemitur neveritej nga sjelljet e tyre.” (Atentatet, f. 349-350)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-3. Mundimet e të goditurëve
Ibrahim Kelmendi: “Të goditurit mundoheshin të gjenin ndonjë rast për të ndenjur larg pranisë se “trashëgimtarëve”, por këta shpirtkatranë vigjilonin gjithandej. Nënëmadhja fliste tepër rrallë, më shumë si rrjedhojë e neverisë që po i shkaktonin “trashëgimtarët”, se sa nga goditja. Ajo po mbahej si të ishte Ajkuna e legjendave.” (Atentatet, f. 350)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-4. Qarja e halleve
Ibrahim Kelmendi: “Kur gjente ndonjë rast të përshtatshëm, sidomos kur aty nuk ishin “trashëgimtarët”, ajo thërriste Miranin pranë saj për të qarë halle, siç bën rëndom nëna me të birin në këso raste të rënda.” (Atentatet, f. 350-351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-5. Besimi e konfidenca
Ibrahim Kelmendi: “Nënëmadhja kishte krijuar besim e konfidencë ndaj Miranit duke u mbështetur në intuitën dhe sensin e saj të rryer jetësor. Ndaj nuk hezitonte që ta pyeste se kush ishin këta të pacipë që ia kishin uzurpuar shtëpinë e bijve të saj.” (Atentatet, f. 351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-6. Duartë e nënës
Ibrahim Kelmendi: “Gjatë këtyre bisedave, si mes nënës e të birit, ajo ia merrte duart Miranit në duart e saja të regjura e të rrudhura. Kështu bëjnë nënat kur ndjejnë dhimbje të madhe për të birin e cfilitur.” (Atentatet, f. 351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-7. Kursimi i Miranit
Ibrahim Kelmendi: “Mirani kursehej t’i rrëfente Nënëmadhës për të gjitha, sepse dronte se mos po ia rëndonte më shumë gjendjen.” (Atentatet, f. 351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-8. Prapësitë e inskenuara
Ibrahim Kelmendi: “Nënëmadhja po i lexonte vetë pothuajse të gjitha prapësitë që inskenonin “trashëgimtarët”.” (Atentatet, f. 351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-9. Droja, cfilitja, strukja, tërheqja
Ibrahim Kelmendi: “I lexonte ajo në sytë, tkurrjet dhe dronë e fëmijëve të Jusufit, në cfilitjen dërrmuese të Miranit, në strukjet e Sarandës, babait të Kadriut, në tërheqjen e nemitur të të resë, Tinës, bashkëshortes engjëll të Bardhit, i cili kishte lindur pasi ia kishin vrarë babain. Prandaj Nënëmadhja e kishte pagëzuar me të njëjtin emër. I vështronte dhe ofshante, por edhe ofshamat i kishte të fshehta. Nuk dëshironte t’i kënaqte “trashëgimtarët” kopukë.” (Atentatet, f. 351)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-10. Nuk duhet të më mashtrosh
Ibrahim Kelmendi: “Nënëmadhja e thirri Miranin t’i ulej pranë.
– Pse më dukesh kaq i egërsuar, bir i nënës?
– Asgjë, Nënëmadhe, nuk kam asgjë, – u përgjigj Mirani.
– Edhe pse jam plakur, nënën s’e mashtron dot dhe nuk duhet të më mashtrosh, as edhe kur mendon se ma shton dhimtën, – tha Nënëmadhja.” (Atentatet, f. 367)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-11. Kuvendimi me kopukë
Ibrahim Kelmendi: “– Patëm një kuvendim me disa kopukë që po i thonë vetës “trashëgimtarë” të Jusufit. Më thanë se duhet të iki nga kjo shtëpi, – u përgjigj shkurtimisht Mirani, i detyruar t’ia tregonte të vërtetën.
– Ti si u përgjigje, djali i nënës?
– U thashë, për të gjallë, derisa t’i varros shokët, nuk iki.” (Atentatet, f. 367)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-12. Mirë qenke përgjigjur
Ibrahim Kelmendi: “– Të pastë nëna, mirë qenke përgjigjur! Po të kishe pranuar të zhburrëroheshe nga të paburrat dhe nga të panjerëzit, atëherë do të duhej të më merrje me vete, sepse nga dita në ditë po bëhem edhe unë më e huaj në shtëpi të djemëve të mi. Tani nëna po e merr vesh se pas vrasjes së djemve të nënës, po duan të vrasin edhe luftën për liri, po duan ta vrasin Kosovën, por nuk kanë për ta vrarë, sepse nëna ka me mijëra djem e çika, jashtë e në Kosovë, që do ta vazhdojnë rrugën e djemve të nënës, Kadrisë, Jusufit e Bardhit. Mbahu djali nanës, mbahu se ta kanë tha krahun shokët që t’i vranë!” (Atentatet, f. 367)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-13. Sytë me lotë
Ibrahim Kelmendi: “Miranit iu mbushën sytë me lot. Nuk po u zinte besë veshëve nëse po dëgjonte këngë nga epi i kreshnikëve apo nga një Nënëmadhe reale që pushtuesi ia kishte vrarë dikur bashkëshortin dhe tani të dy djemtë.” (Atentatet, f. 367)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-14. Shko flij bir i nënës
Ibrahim Kelmendi: “– Shko flij, bir i nënës! Po më duken sikur sytë e tu po lotojnë. Unë nuk dëshiroj të të shoh të ligështuar, bir i nënës..” (Atentatet, f. 368)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-15. Qarja me dënesë
Ibrahim Kelmendi: “Mirani u ngrit duke i tërhequr duart prajshëm nga duart e saj, meqë po i vinte keq të qante para saj. Shkoi në tualet dhe qau me dënesë.” (Atentatet, f. 368)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-16. Mbajtja e nënës për krahu
Ibrahim Kelmendi: “Nënë Ajshen po e mbante Mirani për krahu dhe po ktheheshin me hapa që i tërhiqnin zvarrë-zvarrë drejt daljes nga varrezat.” (Atentatet, f. 377)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
20-17. Kopukët e hileqarët
Ibrahim Kelmendi: “– Ku do shkosh tani, djali i nanës? Mezi e shqiptoi pyetjen Nëna Ajshe.
– Përse po ma bën këtë pyetje, Nënëmadhe? – ia bëri ai.
– Hëëëëëm, mor djali i nanës, mos kujto se pleqnia më ka matufosun. Të gjitha i kam pa n’sytë e tu. E di nana. Ti nuk ki ma vend në shtëpinë e bijve të mi, që tani i rehatova nën tokën gjermane. Aty po komandojnë kopukët e hileçarët. Por, ti e di gjithashtu se tani as nana nuk ka ma vend aty. Ishalla vijnë kohë ma të mira për ne!..” (Atentatet, f. 377)
Faridin Tafallari: ”Pas vrasjes së TRE YJEVE, një ditë, duke diskutuar me mua, Ibrahimi më thotë, se ne “shokët” e tyre, vetë duhet t’i vrasim shokët tanë… për të ngritur lart emrin e organizatës.. .. Kjo thënie e tij mu ngul në zemër, si tehu i mprehtë i një thike, por në atë kohë nuk arrija të mendoja si sot, sa me thënë të drejtën, nuk doja t’i besoja as veshëve të mi!?” (IBRAHIM KELMENDI KA NDIKIM NË VRASJEN E JUSUF DHE BARDHOSH GËRVALLËS E KADRI ZEKËS, albaniapress.com, 5 qershor 2009)
***
Libra nga Xhafer Durmishi – Skenderi i Shtutgartit, për Rilindasit e Shtutgartit
1. Protesta e Aspirata
2. Lëvizja e Jusuf Gërvallës
3. Zëri i popullit dhe Zëri i Jusuf Gërvallës
4. Të fala s’po na çojnë asnjëherë
5. Nuk pyesin për çmimin e lirisë
6. Pa taktizime
7. Në rrethin e Shtutgartit
8. Fakte për Lëvizjen e Jusuf Gërvallës
9. Luga dhe Lugina
10. Filharmonia e Jusuf Gërvallës
11. Shokët dhe Jusuf Gërvalla
12. Fjalori i Lëvizjes së Jusuf Gërvallës
13. Argatët agresiv
14. Pa trazime
15. Skena
16. Jusuf Gërvalla dhe Liria
17. Emër që u bë traditë
18. Testamenti
19. Ilustrime
20. Vepra e Jusuf Gërvallës
21. Ti ia ke besuar arkivin e Jusufit
22. Qendra Jusuf Gërvalla
***
Shënime për autorin
Xhafer Durmishi ka lindur në maj 1958 në fshatin Stanoc të poshtëm të komunës së Vushtrrisë. Nga arsimtarët e vetë të shkollës fillore angazhohet në organizatën “Lëvizja Nacionalçlirimtare e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare në Jugosllavi”. Në vitet 1977-1981 ka studiuar në Fakultetin Xehtaro-Metalurgjik në Mitrovicë, në degën e Teknologjisë. Nga korriku 1981 gjendet pranë Vëllezërve Gërvalla në Shtutgart. Pas atentatit të 17 Janarit 1982, në mars 1982, falë dhuntive të natyrës, diturive dhe cilësive të ndërgjegjes e tij, me kërkesën e rrethit të Jusuf Gërvallës vazhdon redaktimin e asaj gazete që më parë e kishte redaktuar Jusuf Gërvalla. Fillimisht në redaktimin e plotë dhe në përgatitjen teknike të gazetës kryesore të Lëvizjes për Republikë punon gjer në mars 1983. Pas një qëndrimi prej 100 ditësh në Paris, në korrik 1984 vendoset në Suedi. Në korrik 1985 shërbimet e tij për çështjen apo në emër të çështjes shqiptare, nga rrethi që i kishte qëndruar afër, nuk konsiderohen të nevojshme dhe lirohet nga detyrimet e obligimet e organizuara politike. Vepra e tij pas vitit 1985 e ka bazën në detyrimet e ndërgjegjes. Është përkthyesi i parë i autorizuar për përkthime në mes suedishtes e shqipes. Merret me përkthime. Është njohës i tetëmbëdhjetë gjuhëve të huaja.
Janar 2023
– FUND –
© Pashtriku.org
_______________
Në 41 vjetorin e vrasjes
QENDRA JUSUF GËRVALLA – MIRANI DHE NURI QEROSI (18)
Nga Xhafer Durmishi – Pashtriku, më 24 shkurt 2023
