Sipas një hulumtimi të kryer nga EULEXI, nga viti 2000, KEK-u ka abuzuar pëmbi 1 miliardë euro, ku mbi 500 milionë euro ishin nga paratë publike, si dhe mbi 550 milionë euro të shpërndara përmes 500 tenderëve publikë ku tregon se Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) është fole ku abuzohet paraja publike dhe në të dy rastet (të vjedhur dhe të helmuar) të dëmtuar janë konsumatorët kosovarë. Në këtë aferë megakorruptive ishte e involvuar edhe politika Kosovare dhe shumicën e shpërblimeve i morën kompanitë serbe! Bizneset lokale si dhe ato serbe për dhjetëra vite kanë përfituar me qindra miliona nga Korporata Energjetike e Kosovës (KEK), shpesh duke u shitur këtyre pajisje të amortizuara për pajisje të reja, por gjithashtu duke ofruar shërbime dhe energji me çmime shumë herë më të larta se ato të tregut.
Lexoni me vemëndje raportin origjinal në gjuhën angleze, duke e klikuar linkun më poshtë:
KORPORATA E KORRUPSIONIT NË KOSOVË – KEK
Nga Visar Duriqi, Qëndrim Bunjaku
Prishtinë, 05 Gusht 2012
Bizneset e huaja dhe vendore për dhjetë vjet kanë përfituar qindra miliona nga Korporata Energjetike e Kosovës (KEK), shpesh duke shitur këtë korporatë pajisje të amortizuar për ato të reja, por edhe duke ofruar shërbime dhe energji me çmime shumë herë më të larta se ajo e tregut.
Si pjesë e këtij studimi, ku janë shqyrtuar mbi 500 tenderë publik të lëshuar nga KEK-u, në vlerë prej 550 milion euro, përfituesit e të cilave ishin 200 ndërmarrje vendore dhe ndërkombëtare, del se kompanitë kanë vazhduar të shpërblehen me miliona- Tenderët e euros, përkundër faktit që pajisjet që ata i shitën KEK-ut u shndërruan brenda një periudhe shumë të shkurtër kohore. Midis këtyre, ka dy kompani që janë përfituesit më të mëdhenj në KEK, “Eco Trade” e familjes Zhugolli nga Podujeva, dhe “Intering” e familjes Shoshi nga Banja e Pejes.
Gjithashtu, “Preport” ka krahasuar listën e gjobave të lëshuara nga KEK në 2010, dhe listën e 200 përfituesve më të mëdhenj. Nga këto 200 ndërmarrje, 25 prej tyre janë penalizuar nga KEK-u, ndërsa 18 prej tyre, me gjithë gjobat nga KEK-u, kanë vazhduar të përfitojnë në tenderë me vlerë deri në 1 milion euro. Ndër këto kompani të penalizuara është edhe: “Unë dhe A sh.p.k” e familjes Zhugolli.
Informacioni i marrë nga ky hulumtim i realizuar nga “Preport” tregon gjithashtu se edhe kur KEK-u gjeneronte energji të mjaftueshme për konsum kombëtar, ajo ishte e detyruar të mbyllte gjeneruesit e vet për të përmbushur kontratat për import të energjisë, të cilat ishin blerë nga kompanitë serbe me çmime shumë më të larta se ato të tregut.
KEK-u importoi energji me çmime shumë më të larta nga kompanitë, një pjesë e të cilave ishin kompani serbe, të cilat shpesh quhen “mafia energjitike Ballkan”. Por, megjithë paralajmërimet e ndërkombëtarëve dhe vendasve se do të kishte masa kundër “pengesave” serbe, deri më sot asnjë veprim i tillë nuk është ndërmarrë.
Ndër përfituesit më të mëdhenj në KEK janë ndërmarrjet serbe së bashku me dy kompani lokale, atë të familjes Zhugolli nga Podujeva, dhe atë të familjes Shoshi nga Banja e Pejes. Në vitin e parë të kësaj qeverie, në vitin 2008, Njazi Thaçi nënshkroi kontratat më të mëdha të dhëna ndonjëherë për importin e energjisë, në vlerë prej 51 milion euro, të cilat kryesisht u janë dhënë kompanive serbe. Përmes një kontrate tjetër, ndërmarrja shtetërore serbe “14 Tetotori” përfitoi rreth 50 milion euro për furnizimin e KEK me pajisje për transportin e tokës dhe linjitit, i cili u bë i papunuar disa javë më vonë. Pjesë e konsorciumit në këtë tender ishte edhe “Eco Trade”, pronë e familjes Zhugolli nga Podujeva, e cila edhe pse nuk arriti këtë tender, vazhdoi të fitonte tenderë, madje arriti në shuma të mëdha parash, të vlerësuara rreth 170 milion vetëm nga KEK-u, një shumë e fituar vetëm gjatë vitit 2007.
Dy klane të KEK-ut dhe miqtë e tyre ndërkombëtarë
Ishte viti 2007 dhe Partia Demokratike e Kosovës (PDK) e Hashim Thaçi po përgatitej të vinte në pushtet. Në KEK, “kampioni i tenderëve” i cili merr mbi 30% të vlerës së të gjitha prokurimeve të bëra në Kosovë, zyra e prokurimit drejtohej nga kushëriri i Kryeministrit, Njazi Thaçi.
Investimet publike, paratë nga buxheti i Kosovës të alokuara në formën e subvencioneve të kryera në këtë korporatë qysh pas luftës, tejkalojnë shumën prej 500 milion eurosh. Vetëm tenderët e mëdhenj që nga viti 2007, të cilat “Preport” i ka hulumtuar, 200 ndërmarrje janë dhënë me tender, që arrijnë në rreth 550 milion euro. Ndërhyrja politike është e pashmangshme në KEK në pjesën më të madhe të investimeve, duke qenë se kompanitë të cilat kanë dështuar investime me vlerë miliona euro nuk janë shqetësuar kurrë dhe ato vazhdojnë të bëjnë biznes me këtë kompani publike. Prokurimi publik në KEK u ka dhënë kompanive të familjeve të caktuara me tender të cilët vlerësohen më shumë se 240 milion euro. Raporte të ndryshme të auditimit tregojnë se KEK-u është i ngarkuar me skandale. Ato janë konfirmuar edhe nga hetuesit e Komisionit Evropian, por janë heshtur nga drejtësia.
Që nga ardhja në pushtet, PDK ka qenë e lidhur ngushtë me tenderët miliona euro në KEK, nga njëra anë përmes kushëririt të kryeministrit Njazi Thaçi i cili deri vonë ka drejtuar zyrën e prokurimit në KEK, dhe përmes ish-drejtorit të Agjencisë së Prokurimit Publik (APP), Ilir Rama i cili tani punon në KEK, dhe nga ana tjetër përmes ndërmarrjeve të familjes Zhugolli nga Podujeva.
Familja Zhugolli ka përfituar nga KEK-u vetëm në vitin 2007 rreth 170 milion euro nga tenderët e mëdhenj, një shumë e fituar së bashku me të gjitha konsorciumet, kompanitë e regjistruara në Kosovë dhe zyrat e saj ndërkombëtare. Nga ana tjetër, familja Shoshi nga Banja e Pejes, me të gjitha kompanitë e saj ka përfituar në shumë prej 70 milion euro përmes tenderëve të fituar në KEK.
Familja Zhugolli ka një lidhje tjetër me partinë në pushtet. Bejtush Zhugolli, i cili zotëron kompanitë “Pejton” dhe “I & A sh.p.k”, gjatë fushatës elektorale të partisë së kryeministrit Thaçi në vitin 2009 zyrtarisht dhuroi 9000 euro. Bejtush Zhugolli, financuesi i PDK-së duket se është edhe më i fuqishëm se vëllezërit e tij në lidhje me tenderët në KEK, i cili deri vonë u drejtua nga kushëriri i kryeministrit Thaçi, Njazi.
Pamundësia për të përmbushur kontratat e fituara me kompaninë “I & A sh.p.k” nuk e ndalon Bejtush Zhugolli të fitojë tenderë të tjerë nga KEK. Vetëm gjatë 2010-2011 ai fitoi tenderë me vlerë 4.1 milion euro me konsorciume në KEK. Pavarësisht se u penalizua në 2010 për mos përmbushjen e dy kontratave, në vitin 2011 atij iu dha edhe tre kontrata të tjera, vlera e të cilave është më shumë se 1.5 milion euro.
Dy familjet kryesore me tender në KEK, Zhugolli dhe Shoshi bëhen bashkë në tenderin e vitit 2008 në vlerë prej 70 milion euro për zëvendësimin e shufrave të transportit të linjitit nga Sibovc, një investim për të cilin ish-ministri i Ekonomisë, Ahmet Shala kishte konsideruar të jetë një nga projektet më të mëdha në dy dekadat e fundit, një investim i cili dështoi një natë para natës së Vitit të Ri të vitit 2010. Pjesë e këtij tenderi, përmes një konsorciumi me “Eco Trade” është edhe “IMK 14 Octobar” nga Serbia, ndërsa pjesa tjetër, në vlerë prej 22 milion eurosh është fituar nga “Intering” i familjes Shoshi së bashku me “Magdeburger ForderantagenUnd Baurnaschinen GmbH”. KEK ka vazhduar të shpërblejë këto kompani të familjeve Shoshi dhe Zhugolli pa sherrin më të vogël, edhe pasi ka dështuar investimet e përmendura më lart.
Eshtë interesante që edhe “Eco Trade” por edhe “Intering”, si përfituesit më të mëdhenj nga KEK kanë diçka të përbashkët. Ka raste kur, për shembull, “Ndërhyrja” e familjes Shoshi është e përfshirë në konsorciume me kompani të huaja, përfaqësuese e të cilave është “Eco Trade”. “ThyssenKrupp Fördertechnik”, sipas faqes zyrtare, përfaqësohet nga “Eco Trade” e familjes Zhugolli, por ka fituar tenderë me “Intering” të familjes Shoshi, si rasti me Rehabilitimin e Bllokut A4 në një shumë prej 8.7 milion euro në vitin 2006. Rehabilitimi i një blloku të Kosovës A në 2006 dështoi vetëm pas dhjetë ditësh kur ish-ministri i Energjisë Et’hem Çeku dhe ish-ministri i Drejtësisë Januz Salihaj kishin përuruar këtë investim. Asnjëherë nuk u sqarua nëse investimi i cili dështoi dhjetë ditë më vonë ishte ai i realizuar nga “Intering”, sepse KEK-u nuk ka ose nuk dëshiron të japë informacione për tenderët para vitit 2007. Sidoqoftë, raportimet e mediave në qershor 2007, dhe ato të marra nga “Preport” tregojnë se gjatë kësaj periudhe, ky ishte investimi i vetëm i kësaj shkalle në rehabilitimin e blloqeve të Termocentralit “Kosova A”. Askush nuk dha përgjegjësi për këtë dështim.
Në një tender tjetër gjatë vitit 2008, “Turbo Care” nga Polonia, partner i “Intering” i familjes Shoshi, i shiti KEK-ut një transformator me çmimin 3,7 milion euro. Ky transformator u prish në më pak se tre orë. Eshtë blerë e dorës së dytë, megjithëse një kompani bullgare i kishte ofruar KEK-ut një transformator të ri me të njëjtat karakteristika me çmimin 800 mijë euro. Ky grup interesi ka vazhduar të fitojë tenderë në KEK edhe përtej kësaj dështimi skandaloz, dhe deri më tani nuk është ndërmarrë asnjë veprim juridik për të rikuperuar këtë dëm. KEK-u, në përgjigjet e parashikuara për “Preport” lidhur me pyetjen nëse ka një proces gjyqësor kundër kompanisë, vetëm konfirmon që ajo ka filluar një procedurë të tillë, por asnjëherë nuk ka ofruar ndonjë dokument që dëshmon një proces të tillë kundër kompanisë që harxhoi 3.7 milion euro. Uditërisht, kjo kontratë nuk u gjet as në njoftimet publike në faqen zyrtare të Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik (KRPP).
Ata pretendojnë në korporatë se për shkak të dëmtimit të shkaktuar KEK nga “Turbo Care”, një gjykatë arbitrazhi ka filluar automatikisht një padi kundër kësaj kompanie. Fillimisht, deklarata për media nga zyrtari, Eglantina Hoxha pohoi se meqë transformatori kishte dështuar, KEK-u do të blinte një tjetër nga ndërmarrja Konçar, dhe do të merreshin masa kundër “Turbo Care”. Kjo nuk ka ndodhur kurrë, dhe “Turbo Care” së bashku me partnerin e saj, “Intering” i familjes Shoshi vazhdoi të ndahej me tender nga KEK-u, siç është rasti i tenderit për riparimin e kapitalit të turbinës me avull dhe gjeneratorit elektrik në Blloku A3, në shumën 3 milion euro. Në të njëjtin tender, në Pjesën e dytë, partneri i Turbo Care, Intering fiton rreth 9 milion euro për riparimin e kapitalit të kaldajave Familja e kryeministrit Thaçi, nga ana tjetër, është e lidhur me tenderin për shitjen e linjitit. “OVE Group”, pronë e Visar Bajinca nga Maqedonia, është ndërmarrja, ankesa e së cilës anuloi tenderin për shitjen e linjitit të shpallur këtë vit, i cili është ende në procedurë, i anuluar kohët e fundit për shkak të mungesës së ofertuesve përgjegjës. Aksionar i kompanisë, kur u emërua “BOXON” ishte edhe Milaim Cakiqi, një biznesmen nga Drenasi, i cili duket se është aksionar në disa biznese me vëllain e vogël të kryeministrit Thaçi, Blerim. Cakiqi, sipas raportimit të gazetës JNK, aktualisht ka një kompleks ndërtesash të ndërtuara nga “Ndërtesa Iliria”. Visar Bajinca është gjithashtu personi kontaktues në një kompani tjetër nga Tetova, “Polog”, kompani e ci
Një familje tjetër e rëndësishme në PDK është përfituese në KEK. Familja e Zëvendës Shaip Muja, përmes ndërmarrjeve “Doni” dhe “Ci-Kos”, pronë e Fatmir Muja, është kontraktuar për shitjen e skrapit në KEK, ku Zyra e Auditorit të Përgjithshëm gjeti një seri parregullsish. Sipas hetuesve të Komisionit Evropian (OLAF), Fadil Ismajli, tani shef-ekzekutiv i KOSST është në konflikt interesi përsa i përket tenderëve publik me vlerë miliona, të fituara nga kompania “Komtel” ku ai është bashkëthemelues me Vegim Gashi. Ky i fundit ishte një kandidat i New Allicance për Kosovën për kryetarin e Prishtinës, parti e ish-presidentit dhe multimilionerit kosovar, Behgjet Pacolli. Hetuesit e OLAF nuk i kursyen as ish-biznesmenët, tani parlamentarë të opozitës kosovare. Sipas hetuesve, koncesioni i Hidrocentralit Kozhner (Lumbardhi) ishte kryer me parregullsi. Ajo iu dha kompanisë “Trekëndëshi”, e cila edhe në deklarimin e pasurisë për vitin 2012, deputeti i Vetvendosje, Florin Krasniqi vetë deklaroi se ai ende mban 25% të aksioneve. Vetë Krasniqi dikur kishte deklaruar publikisht se asgjë nuk mund të bëhet në Kosovë pa ryshfet. Edhe para hyrjes në pushtet të PDK-së, korporata ishte një strehë për abuzim me fondet në dhjetëra miliona, megjithëse deri në 2010, korporata ishte audituar nga Auditori i Përgjithshëm vetëm një herë, përsëri në 2005.la fitoi 2 tenderë në KEK në 2009, në shumë prej 140,240 euro.
Shfrytëzimi i parave përmes tenderëve me një burim Sipas raporteve të punës së Agjencisë së Prokurimit Publik (APP), të ndryshuar tani në Agjencinë Qendrore të Prokurimit (AQP), përveç prokurimeve në përgjithësi, KEK është gjithashtu korporatë korporative në tenderët me një burim. Kjo metodë e dhënies së tenderëve me një burim është kritikuar vazhdimisht në Raportin e Progresit, si një metodë që çon në tenderët me rrezik favorizmi. Në kohën kur Zyra e Prokurimit në KEK drejtohej nga Njazi Thaçi, Ilir Rama ishte emëruar si drejtor i APP, dhe ai qëndroi në këtë pozitë deri në korrik 2010. Pas lënies së pozitës në APP, pasi kishte shërbyer për një vit e gjysmë si drejtor i detyrës, pavarësisht se ishte në kundërshtim me ligjin për mbajtjen e detyrës së drejtorit të detyrës vetëm deri në gjashtë muaj, Ilir Rama u punësua në KEK si oficer i prokurimit. Bazuar në të dhënat e KRPP nga 2007 deri në 2011, Rama kishte proceduar 26 tenderë me një burim në KEK, në krahasim me kohën kur ai nuk ishte drejtor në APP, kur KEK kishte proceduar vetëm 6 tenderë të tillë. Rama ishte kreu i APP për një vit e gjysmë (2008-korrik 2010). Tani, kur legjislacioni i ri në fuqi i cili lejon institucionin të ndërmarrë tenderë me një burim pa lejen e APP, KEK-u vetëm deri më tani në 2012 ka proceduar 15 tenderë me një burim. Në një përgjigje për “Preportr”, Rama mohon të ketë lidhje me numrin më të madh të tenderëve me një burim të proceduar për KEK kur APP u drejtua prej tij, krahasuar me atë kur më vonë APP u drejtua nga Mursel Raci. Rama dhe menaxhmenti i KEK-ut thonë se ai ishte degraduar nga pozita e drejtorit të APP-së në një oficer të prokurimit në KEK.
Për ta gjithçka shkoi “në rregull”, pasi që Ilir Rama u pranua në KEK përmes një njoftimi për konkurs publik dhe ai ishte më i miri nga të gjithë aplikuesit. Ata thonë të njëjtën gjë në APP sa i përket punësimit të kushëririt të Njazi Thaçi, Libona, dikur ndihmës drejtor për Ilir Ramën, dhe tani ka përparuar në pozitën e oficerit të prokurimit në këtë institucion. Për ta, nuk ka asnjë lidhje midis këtyre lëvizjeve, përkundër faktit se që kur Ilir Rama u largua nga APP, numri i tenderëve me një burim në KEK është zvogëluar në mënyrë të konsiderueshme. “Sa i përket zvogëlimit të aprovimeve të kërkesave në KEK, perceptimi i shumë dhe pak është shumë më shumë çështje e thashethemeve dhe keqkuptimeve, sepse numri i aprovimeve llogaritet në lidhje me kërkesat e iniciuara gjatë periudhave kohore, dhe jo në lidhje me numrat” , ish-drejtori i shteteve të APP, tani i punësuar në tenderët në KEK. Pas përfshirjes së Ramës në KEK, Njazi Thaçi u avancua nga shefi i prokurimit, në pozicionin e drejtorit operativ të kompanisë, e cila vazhdimisht ka luajtur një rol të zv.drejtorit të korporatës gjithashtu.
Mafia Ballkanike e Energjisë Kompanitë serbe janë përfitues të rreth 400 milion eurove në KEK qysh pas luftës, përfshirë këtu edhe blerjen e energjisë elektrike që llogariten mbi 365 milion euro, por edhe tenderë të tjerë. OLAF gjeti lidhje të dyshimta në tenderët e ndërmarrjeve serbe importuese të energjisë, të cilat që nga viti 2000 shfaqen kryesisht me emra “Rudnap” me seli në Beograd, “Geni” gjithashtu nga Beogradi, dhe “EFT” me qendër në Londër, por me rrënjë në shtetin serb. Sipas hetuesve evropianë, KEK dhe ndërmarrjet serbe kanë ndërmarrë transaksione të dyshimta. Për qëllimet e këtyre transaksioneve, është përdorur “Banka Artesia” me seli në Greqi, duke emëruar biznesmenin Vuk Hamovic si përfitues. Pagesat në këtë bankë përfunduan edhe për kompanitë “EPCG”, “EFT” dhe “Rudnap”, të cilat sipas OLAF konsiderohen si rrjeti i energjisë Ballkan. Për më tepër, sipas këtij hetimi, lindin dyshime për lidhje midis “EFT” dhe “Rudnap”, të cilat drejtohen nga i njëjti grup biznesmenësh, përfshirë Vuk Hamobic, Vojin Lazareviç dhe James Nye. Përveç “Artesia Bank”, Hamoviç dhe Lazareviç janë gjithashtu partnerë në bankën “EuroAsix”, me qendër në Beograd. Aksionar në “Rudnap” është edhe biznesmeni Damir Fazllic, i cili akuzohet për krime ekonomike në Ballkan, ndërsa në Shqipëri, opozita akuzon kryeministrin Sali Berisha për miqësi të ngushtë me Fazllic.
Në këto përfitime të korrura nga ndërmarrjet serbe, dëmi vjetor nga shteti serb në Kosovë përmes kufizimeve shtesë tatimore në rrjetin e transmisionit, i vlerësuar në 10 milion euro, nuk është i përfshirë, një dëm i publikuar nga vetë Fadil Ismaili, shefi ekzekutiv i KOSST. Në prani të Besim Beqaj, Ministër për Zhvillim Ekonomik, Ismaili akuzon Serbinë për, siç e quan ai, mafien energjitike Ballkan, dhe Ministri garanton se ai do ta denonconte këtë shtet në mekanizmat përkatës. Edhe pse ka kaluar një vit nga këto deklarata, nuk dihet nëse ndonjë gjë është bërë në këtë drejtim. Po kalon pothuajse një vit nga deklaratat e Kryekonsulentit të KEK-ut, Masoud Keyan se ai po planifikon të apelojë në Vjenë kundër Serbisë për deformimin e çmimit të energjisë që importon kosovars, pasi kjo mund të jetë në kundërshtim me rregullat e Komunitetit të Energjisë . Ai nuk ka dashur t’i përgjigjet “Preportr” nëse e ka realizuar planin e tij për të apeluar, apo nëse KEK-u ka apeluar ndonjëherë në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë.
Personat përgjegjës në KOSST gjithashtu kanë shmangur pyetjet nga “Preportr”. Ata thonë se që nga viti 2007, ata nuk publikojnë informacione në lidhje me pikën hyrëse të energjisë së importuar, ndërsa raportet publike përmendin kryesisht transmetimin me Serbinë, megjithëse kjo kushton Kosovës shumë herë më shumë për shkak të normave shtesë që kjo vend mollë drejt Kosovës, që është edhe pranuar nga zyrtarë të KEK-ut. Kosova importon energji nga ndërmarrjet me një çmim prej 75 euro për megavat, ndërsa një MW në KEK prodhohet me një kosto prej 27-30 euro.
Transmetimi me Malin e Zi përmendet të ketë shkuar në riparim shumë shpesh, dhe nuk përjashtohet mundësia që brenda vitit të mund të ishte riparuar më shumë se një herë.
Prishja e termocentraleve në favor të importit
Sipas këshilltarëve ndërkombëtarë në KEK, arsyeja pse kjo korporatë në vitin 2008 bleu më shumë energji, më shumë se 51 milion euro, ishte për shkak të kushëririt të kryeministrit, Njazi Thaçi.
Në një raport të brendshëm të vitit 2008 të kompanisë PA, të kontraktuar nga USAID si kompani këshilluese për KEK-un, është konstatuar se pas disa muajve mashtrimesh të luajtura nga shefi i prokurimit i KEK-ut, të cilat raporti i emërton si “kushëriri i Kryeministrit” dhe pasi Ministria e Ekonomisë dhe Financave siguroi që kishte fonde, u shpall një tender për të blerë energji për periudhën Tetor 2008 – Mars 2009. “Pricesmimet ishin 20% më të shtrenjta se në tenderët e mëparshëm”, përfundon raporti.
Raporti nga PA bën një akuzë serioze kundër menaxhimit të KEK-ut. Ky raport përmend që në nëntor të po këtij viti, KEK-u kishte një tepricë të prodhimit edhe përtej furnizimit 24-orësh, për shkak të motit të mirë. “Sidoqoftë, KEK-u është dashur të mbyllë gjeneruesit e saj për shkak të kontratave të nënshkruara për importin e energjisë nga ndërmarrjet importuese”, thuhet në raport.
Sipas këtij raporti, kontratat të cilat kryesisht janë nënshkruar me ndërmarrjet serbe me dorën e kushëririt të kryeministrit Thaçi e kanë detyruar KEK-un të paguajë, pavarësisht se në realitet ajo kurrë nuk e ka përdorur këtë energji.
Luzka të huaja
Hetuesit e Komisionit Evropian kishin zbuluar se KEK-u filloi të humbiste duke filluar me një fond prej 5.4 milion euro të dhuruara nga AER përmes UNMIK-ut për punonjësit e KEK-ut, i cili në dhe sipas hetuesve të OLAF, hyri në duart e Joan Pierce dhe Mott McDonald.
OLAF ngriti dyshime edhe për tenderët me një burim të fituar nga kompania franceze “Allstrom”, kompania gjermane “Siemens” dhe ndërmarrjet “Swedpower”, “Wattenfall”, ‘ESBI”, “Llyr Rowlands”, etj.
Për të gjitha këto dhe çështje të tjera të ngritura nga hetuesit e OLAF, disa ditë më parë shkroi edhe gazeta italiane “La Republika”. Gazeta shkruan se Parlamenti Evropian dyshohet për abuzim masiv të fondeve ndërkombëtare për Korporatën Energjetike të Kosovës dhe Aeroportin e Prishtinës. Kjo ka të bëjë me 11 dosje që lidhen me hetimin në lidhje me destinacionin e 3 miliardë eurove financave për rindërtimin e Kosovës. Këto dy lëndë, KEK dhe Aeroporti kanë qenë përfituesit më të mëdhenj të 3 miliardë eurove të fondeve ndërkombëtare, të cilat janë dhënë nga donatorët në llogaritë e UNMIK-ut.
Sipas artikullit, EULEX-i po pengon dhënien e informacionit të plotë, veçanërisht në lidhje me KEK-un. Një kërkesë për shpjegim të dorëzuar nga Komisioni Evropian Oli Rehn, Komisioneri i Zgjerimit në vitin 2008 nuk pa asnjë përgjigje, deri në përfundimin e mandatit të tij.
EULEX-i nuk pati përgjigje as për “Preportr”, kur u pyet nëse po zhvillohen hetimet lidhur me dyshimet për abuzim në KEK.
______________________________
KOSOVO CORRUPTION CORPORATION – KEK
https://preportr.cohu.org/repository/docs/Preportr_ENG_6_953404_323139.pdf
A research carried out by Preportr on the turnover of more than 1 billion euros, over 500 million euros of public investments since 2000, as well as over 550 million euros allocated through 500 public tenders since 2007 shows that the Energetic Corporation of Kosovo (KEK) is the nest where abuse of money in general is estimated to be in millions, where political interference is inevitable, and where most damaged is the Kosovar consumer, and most rewarded are the Serbian companies. The…
By Visar Duriqi, Qëndrim Bunjaku
PRISHTINË, 05 AUGUST 2012
Foreign and local businesses for ten years have benefited hundreds of millions from Kosovo Energy Corporation (KEK), often by selling this corporation depreciated equipment for new ones, but also by providing services and energy with prices multiple times higher than the market one.
As part of this research, where over 500 public tenders issued by KEK have been reviewed, in the amount of 550 million euros, the beneficiaries of which were 200 local and international companies, it comes out that companies have continued to be rewarded with million-euro tenders, despite the fact the equipment they sold to KEK became defunct within a very short period of time. Among these, there are two companies which are the biggest beneficiaries in KEK, “Eco Trade” of Zhugolli family from Podujeva, and “Intering” of Shoshi family from Banja e Pejes.
Also, “Preportr” has compared the list of penalties issued by KEK in 2010, and the list of 200 biggest beneficiaries. From these 200 companies, 25 of them have been penalized by KEK, whereas 18 of them, despite the penalties by KEK, have continued to benefit in tenders worth up to 1 million euros. Among these penalized companies is also: “I & A sh.p.k” of Zhugolli family.
Information obtained by this research carried out by “Preportr” also show that even when KEK generated sufficient energy for national consumption, it was forced to shut down its own generators in order to fulfill the contracts for energy import, which was bought from Serbian companies with prices much higher than the market ones.
KEK imported energy with prices much higher from companies, a part of which were Serbian companies, which quite often have been called “Ballkan energy mafia”. But despite the warnings by internationals and locals that there would be measures against Serbian “obstructions”, up till today no such action has been undertaken.
Among the biggest beneficiaries in KEK are Serbian companies together with two local companies, that of Zhugolli family from Podujeva, and that of Shoshi family from Banja e Pejes. In the first year of this government, in 2008, Njazi Thaçi signed the biggest contracts ever awarded for energy import, in the amount of 51 million euros, which were mainly given to Serbian companies. Through another contract, the state Serbian company “14 Octobar” benefited around 50 million euros for the supply of KEK with equipment for the transport of soil and lignite, which became defunct a few weeks later. Part of the consortium in this tender was also “Eco Trade”, property of Zhugolli family from Podujeva, which despite failing this tender, continued to win tenders, even reaching huge amounts of money, estimated around 170 million only from KEK, an amount won only during 2007.
Two clans of KEK and their international friends
It was 2007 and the Democratic Party of Kosovo (PDK) of Hashim Thaçi was preparing to come to power. In KEK, “the champion of tenders” which undertakes over 30% of the value of all procurements done in Kosovo, the office of procurement was led by the cousin of the Prime Minister, Njazi Thaçi.
The public investments, money from the budget of Kosovo allocated in the form of subsidies carried out in this corporation ever since after the war, exceeds the amount of 500 million euros. Only the large tenders since 2007, which “Preportr” has researched, 200 companies have been awarded with tenders, which amount to around 550 million euros. The political interference is inevitable in KEK in the largest part of investments, being that companies which have failed investments worth millions of euros have never been troubled and they continue to do business with this public company. The public procurement at KEK has awarded companies of certain families with tenders which are valued at more than 240 million euros. Various auditing reports show that KEK is loaded with scandals. They have been confirmed also by investigators of the European Commission, but were silenced by justice.
Since coming into power, PDK has been closely linked with million-euro tenders in KEK, on one hand through prime minister’s cousin Njazi Thaçi who till late led the office of procurement in KEK, and through the ex-director of Public Procurement Agency (APP), Ilir Rama who now works in KEK, and on the other hand through the companies of Zhugolli family from Podujeva.
Zhugolli family has benefited from KEK only in 2007 around 170 million euros from the big tenders, an amount obtained together with all the consortiums, companies registered in Kosovo and its international offices. On the other hand, Shoshi family from Banja e Pejes, with all its companies has benefited in the amount of 70 million euros through tenders won in KEK.
The Zhugolli family has another connection with the party in power. Bejtush Zhugolli, who owns the companies “Pejton” and “I & A sh.p.k”, during the electoral campaign of Prime Minister Thaçi’s party in 2009 officially donated 900 euros.
Bejtush Zhugolli, financer of PDK appears to be even more powerful than his brothers regarding tenders in KEK, which till late was led by Prime minister Thaçi’s cousin, Njazi.
The inability to fulfill the contracts won with the company “I & A sh.p.k” does not stop Bejtush Zhugolli to win other tenders from KEK. Only during 2010-2011 he won tenders worth 4.1 million euros with consortiums in KEK. Despite being penalized in 2010 for not fulfilling two contracts, in 2011 he was awarded with another three contracts, the value of which is more than 1.5 million euros.
The two leading families with tenders in KEK, Zhugolli and Shoshi come together in the tender of 2008 in the value of 70 million euros for the replacement of lignite transporting bars from Sibovc, an investment for which ex-minister of Economy, Ahmet Shala had considered to be one of the biggest projects in the last two decades, an investment that failed one night before New Years’ Eve of 2010. Part of this tender, through a consortium with “Eco Trade” is also “IMK 14 Octobar” from Serbia, whereas the other part, in the amount of 22 million euros has been won by “Intering” of Shoshi family together with “Magdeburger ForderantagenUnd Baurnaschinen GmbH”. KEK has continued to award these companies of Shoshi and Zhugolli families without the least hassle, even after failing the investments mentioned above.
It is interesting that even “Eco Trade” but also “Intering”, as biggest beneficiaries from KEK have something in common. There are cases when, for example, “Intering” of Shoshi family is involved in consortiums with foreign companies, representative of which is “Eco Trade”. “ThyssenKrupp Fördertechnik”, according to the official website, is represented by “Eco Trade” of Zhugolli family, but has won tenders with “Intering” of Shoshi family, as the case with the Rehabilitation of Bloc A4 in an amount of 8.7 million euros in 2006. The rehabilitation of one bloc of Kosova A in 2006 failed only after ten days when ex-minister of Energy Et’hem Çeku and ex-minister of Justice Januz Salihaj had inaugurated this investment. It was never made clear whether the investment which failed ten days later was the one implemented by “Intering”, because KEK does not have or does not want to give information on tenders before 2007. However, the reportings of the media on June 2007, and those obtained by “Preportr” show that during this period, this was the only investment of this extent on the rehabilitation of blocs of Power Plant “Kosova A”. No one gave accountability for this failure either.
On another tender during 2008, “Turbo Care” from Poland, partner of “Intering” of Shoshi Family, sold KEK a transformer at the price of 3.7 million euros. This transformer broke down in less than three hours. It was bought second-hand, although a Bulgarian company had offered KEK a new transformer with the same characteristics at the price of 800 thousand euros. This interest group has continued to win tenders in KEK even beyond this scandalous failure, and up till now no legal action has been undertaken to recover this damage. KEK, in answers provided for “Preportr” regarding the question whether there is a legal proceeding against the company, only confirms that it has initiated such a proceeding, but it never provided any document which proves such a proceeding against the company which wasted 3.7 million euros. Surprisingly, this contract was not found even in the public notices on the official website of the Regulative Commission of Public Procurement (KRPP).
They pretend in the corporation, that due to the damage caused to KEK by “Turbo Care”, an arbitration court has automatically initiated a lawsuit against this company. Initially, the media statement by the official, Eglantina Hoxha claimed that since the transformer had failed, KEK would buy another one from Konçar company, and measures would be taken against “Turbo Care”. This never happened, and “Turbo Care”, together with its partner, “Intering” of Shoshi family continued to be awarded tenders from KEK, such as is the case of the tender on the capital repair of the steam turbine and the electric generator in Bloc A3, at the amount of 3 million euros. In the same tender, on the second Part, the partner of Turbo Care, Intering wins around 9 million euros for the capital repair of boilers.
Prime Minister Thaçi’s family, on the other hand, is linked to the tender on the sale of lignite. “OVE Group”, property of Visar Bajinca from Macedonia, is the company whose appeal cancelled the tender on the sale of lignite announced this year, which is still under procedure, cancelled lately due to the lack of responsible bidders. Shareholder of the company, when it was named “BOXON” was also Milaim Cakiqi, a businessman from Drenas, who appears to be a shareholder in some businesses with the younger brother of Prime minister Thaçi, Blerim. Cakiqi, according to the reporting of JNK newspaper, currently has a complex of buildings constructed by “Iliria Building”.
Visar Bajinca is also the contact person in another company from Tetova, “Polog”, a company which won 2 tenders in KEK in 2009, at the amount of 140,240 euros.
Another important family in PDK is beneficiary in KEK. The family of Deputy Shaip Muja, through “Doni” and “Ci-Kos” companies, property of Fatmir Muja, is contracted for the sale of scrap in KEK, where the Office of the Auditor General found a series of irregularities.
According to investigators of the European Commission (OLAF), Fadil Ismajli, now chief-executive of KOSST is in conflict of interest as regards the public tenders worth millions, won by “Komtel” company where he is co-founder with Vegim Gashi. The latter was a candidate of New Allicance for Kosovo for the mayor of Prishtina, a party of ex-president and Kosovar multimillionaire, Behgjet Pacolli.
Investigators of OLAF did not “spare” even ex-businessmen, now parliamentarians of the Kosovar opposition. According to the investigators, the concession of the Kozhner Hydro Power Plant (Lumbardhi) had been carried out with irregularities. It was given to “Triangle” company, which even in the declaration of wealth for 2012, Vetvendosje deputy, Florin Krasniqi himself declared that he still holds 25% of the shares. Krasniqi himself had once declared publicly that nothing can be done in Kosovo without bribes.
Even before PDK coming into power, the corporation was a haven for abuse of funds amounting to tens of millions, although up till 2010, the corporation had been audited by the Auditor General only once, back in 2005.
Siphoning off the money through one-source tenders
According to work reports of the Public Procurement Agency (APP), now changed to Central Procurement Agency (AQP), apart from procurements in general, KEK is also the corporation championing in one-source tenders. This method of giving one-source tenders has been constantly criticized on the Progress Report as a method which leads to tenders with a risk of favoritism.
At the time when the Procurement Office in KEK was led by Njazi Thaçi, Ilir Rama had been appointed as director of APP, and he staid in this position up to July 2010.
After leaving his position in APP, having served for one year and a half as acting director, despite being in violation of the law on holding the position of acting director only up to six months, Ilir Rama was hired in KEK as procurement officer.
Based on the data of KRPP from 2007 to 2011, Rama had proceeded 26 one-source tenders in KEK, compared to the time when he was not director at APP, when KEK had proceeded only 6 such tenders. Rama was head of APP for one year and a half (2008-July 2010). Now, when the new legislation in power which allows the institution to undertake one-source tenders without the permission of APP, KEK only so far in 2012 has proceeded 15 one-source tenders.
On a response for “Preportr”, Rama denies any links on the larger number of one-source tenders proceeded for KEK when APP was led by him, compared to when APP later on was led by Mursel Raci. Rama and the management of KEK say that he was degraded from the position of APP director to a procurement officer in KEK.
For them everything went “OK”, since Ilir Rama was accepted in KEK through a public vacancy announcement and he was the best of all applicants. They say the same in APP as regards the employment of Njazi Thaçi’s cousin, Libona, once assistant director for Ilir Rama, and now advanced in the position of procurement officer in this institution.
For them, there is no connection between these movements, despite the fact that since Ilir Rama left APP, the number of one-source tenders in KEK has been reduced considerably.
“As regards the reduction of request approvals in KEK, the perception of much and little are much more an issue of rumors and misjudgments, because the number of approvals is calculated in relation to requests initiated during time periods, and not in relation to numbers”, ex-director of APP states, now employed at the tenders in KEK.
After Rama’s involvement in KEK, Njazi Thaçi was advanced from chief of procurement, to the position of operative director of the company, which has constantly played a role of deputy director of the corporation as well.
Balkan Energy Mafia
Serbian companies are beneficiaries of around 400 million euros in KEK ever since after the war, including here the purchase of electricity which account to over 365 million euros, but also other tenders.
OLAF found suspicious links at tenders of Serbian importing companies of energy, which since 2000 mainly appear with names “Rudnap” based in Belgrade, “Geni” also from Belgrade, and “EFT” based in London, but with roots in the Serb state.
According to European investigators, KEK and Serb companies have undertaken suspicious transactions. For the purposes of these transaction, “Artesia Bank” based in Greece has been used, naming businessman Vuk Hamovic as beneficiary. Payments in this bank ended also for companies “EPCG”, “EFT” and “Rudnap”, which according to OLAF are considered as the Ballkan energy network. Moreover, according to this investigation, suspicions are raised regarding links between “EFT” and “Rudnap”, which are led by the same group of businessmen, including Vuk Hamobic, Vojin Lazareviç and James Nye. Apart from “Artesia Bank”, Hamovic and Lazarevic are also partners in “EuroAsix” bank, based in Belgrade. Shareholder in “Rudnap” is also businessman Damir Fazllic, who is accused for economic crimes in the Ballkans, whereas in Albania, the opposition accuses Prime minister Sali Berisha for being close friends with Fazllic.
In these benefits reaped by Serbian companies, the annual damage by the Serbian state to Kosovo through additional tax restrictions in the transmission network, estimated at 10 million euros, is not included, a damage published by Fadil Ismaili himself, chief executive of KOSST. In the presence of Besim Beqaj, Minister for Economic Development, Ismaili accuses Serbia for, as he calls it, Ballkan energy mafia, and the Minister guarantees that he would denounce this state at the respective mechanisms. Although it is been a year since these statements, it is not known whether anything has been done in this respect. It is almost a year also since the statements of KEK Chief Advisor, Masoud Keyan that he is planning to appeal in Vienna against Serbia for deforming the price of energy that kosovars import, since this could be in violation of the rules of the Community of Energy. He did not want to answer “Preportr” whether he realized his plan to appeal, or whether KEK ever appealed in the Secretariat of Energy Community.
Responsible persons in KOSST have also avoided questions by “Preportr”. They say that since 2007, they do not publish information regarding the entry point of imported energy, whereas public reports mention mainly the transmission with Serbia, although this costs Kosovo multiple times more due to additional rates that this country apples towards Kosovo, which is also admitted by officials of KEK. Kosovo imports energy from companies at a price of 75 euros per megawatt, whereas one MW at KEK is generated at a cost of 27-30 euros.
The transmission with Montenegro is mentioned to have gone in repair much often, and it is not excluded that within the year it could have been repaired more than once.
Taking down power plants in favor of import
According to international advisors in KEK, the reason why this corporation in 2008 bought the most energy, more than 51 million euros, was due to Prime minister’s cousin, Njazi Thaçi.
In an internal report of 2008 of PA company, contracted by USAID as consulting company for KEK, it is concluded that after a few months of tricks played by the procurement chief of KEK, which the report names as “a cousin of the Prime minister”, and after the Ministry of Economy and Finance reassured that there were funds, a tender was announced to purchase energy for the period October 2008-March 2009. “Prices were 20% more expensive than in previous tenders”, the report concludes.
The report by PA makes a serious accusation against the management of KEK. This report mentions that in November of the same year, KEK had a surplus of production even beyond the 24 hour supply, due to the good weather. “Nevertheless, KEK had to shut down its generators because of the contracts signed for the import of energy from importing companies”, says the report.
According to this report, the contracts which are mainly signed with Serbian companies by the hand of the cousin of Prime Minister Thaçi obliged KEK to pay, despite the fact that in reality it never used this energy.
Foreign hordes
The investigators of the European Commission had found out that KEK began to go astray starting with a fund of 5.4 million euros donated by AER through UNMIK for the employees of KEK, which at the and according to investigators of OLAF, went into the hands of Joan Pierce and Mott McDonald.
OLAF raised suspicions even for one-source tenders won by the French company “Allstrom”, the German company “Siemens” and companies “Swedpower”, “Wattenfall”, ‘ESBI”, “Llyr Rowlands”, etc.
On all of these and other issues raised by the investigators of OLAF, a few days ago the Italian newspaper “La Republika” also wrote. The newspaper writes that the European Parliament suspected on massive abuse of international funds for the Energy Corporation of Kosovo and Prishtina Airport. This is about 11 files related to the investigation concerning the destination of 3 billion euros of finances for the reconstruction of Kosovo. These two subjects, KEK and the Airport have been the biggest beneficiaries of the 3 billion euros of international funds which were given by donors in the accounts of UNMIK.
According to the article, EULEX is hindering the provision of complete information, especially regarding KEK. A request for explanation handed over by the European Commission to Oli Rehn, Enlargement Commissioner in 2008 never saw a reply, up to the termination of his mandate.
EULEX did not have an answer even for “Preportr”, when asked whether investigations are under way regarding the suspicions for abuse in KEK.
………………………………………………
MENAXHUESIT E KEK-ut DHE NEPOTIZMI!
© Pashtriku.org
