Berlin, 16 nëntor 2019:
1. Traditë mjegullnaje
Në Prishtinën e vjetër, madje dhe n’kasaba të tjera, elita e zotnive, për tu dicerencuar nga “qyli” e plebsi, flisnin turqisht në shtëpi, Dhe, ashtu, identifikoheshin me Entitetin supranacional osman.
Rudimentë të tillë kishin rrugëtuar deri vonë. E sot gjithnjë. Privilegji ishte qendërshtysa e njëjtësimit me perandorinë, atëherë – dhe transformimit fiktiv në perandorinë tjetër jugosllave, më vonë!
Por kur mimikria është e gjatë, shekuj e tillë, ajo shndërrohet në pjesë të qenies. E dyzon atë deri në kufijtë e shfytyrimit. Megjithatë, substanca etnike, e spostuar pak, ruhet përherë në arkivin shpirtëror.
2. Evokim…
E kujtoj dhe rrëfej shpesh me humor një fragment interesant, që do rreket të shpjegojë këtë fenomen të pështirë.
Ishte përvjetori i Universitetit të Prishtinës. Nuk e di pse, por rastësisht, me një kolegun e redaksisë turke A. B., do uleshim kalimthi në kafenenë e këndshme që aherë quhej “Tre sheshirat”, tashmë e zhdukur bashkë me kujtesën e një kohe të madhe…
Por, ambienti komod, eleganca e shërbimit dhe, natyrisht, birrat e Pejës shoqëruar nga peshq të fërguar, u bënë shkak-fajtorë, që ndenja të zgjaste më shumë.
3. Filli i temës
Dhe këtu niste fillesa e shkrimit. Drama e paharruar e një konvertiti tragjik. E tillë, ajo ende bën metaforën e temës ndër vite.
Ndërsa këmbenim mendime për artin, poezinë (se poet ishte), vrushkujt e ftohtë e shkumëzues, turbullonin gjakun ngadalë. Dhe kthjellësinë e arsyes. Asaj që dhunohej e mezi mbahej, në shfaqjen e kurdisur.
Dhe pastaj, papritur, do ndodhte prerja, transmigrimi etnik: herë në njërën, realen e herë në tjetrën, maskën e saj.
4. Drama…
Rrjedhimisht, bashkëndenjësi im përsa kohë ishte esëll, pohonte gjithë patos të ishte turk. Po më pas, kur “uji i bekuar” do shtohej, fliste butësisht, me dhimbje e syveshur: rikthehej përmallshëm në “origjinën” e braktisur. E më thoshte: po çfarë turku i shkretë unë, ore! Shqiptar jam e kemi qenë gjithmonë. Po, ashtu është pra, ia ktheja qetësisht, ndërsa shihja vështrimin e tij mjegullor. Kjo është e vërteta, i thoshja. E di dhe kuptoj plotësisht transforminin, gëzofin e ri lukrativ…
Mirëpo, ndërkohë, do të pasonte sërish një rrotullim prapa, në krahët e species shndërrimtare. Të krijesës amorfe që këmbente votër e emër për hir të një ledhatimi: të pushtetit serb që desh të paksonte dominimin absolut shqiptar në Kosovë.
Dhe ndaj, posa mendoja se e “ribëja” shqiptar, ai ikte e tretej përsëri. Dhe tretej në një vendçlirim të bukur: në toalet. Vente, villte, freskohej e kthjellohej…E kur kthehej prapë në tryezë, përpiqej të formonte një pamje të stisur e serioze. Dhe solemnisht deklamonte: unë jam turk!
Atëherë s’do duroja dot e do ia përplasja në ftyrë: po ti i nderuari A., a s’ishe pak më parë shqiptar? Madje i madh. Plot pendesë, bindje e përmallim. Vallë në “qenef” ndrrove lëkurë e u bërë sërish turk? I bie tani që s’je veçse një “turk qenefi”… Pse jo. Identitet i admiruar. Erëmironjës. I kulluar. Me të ardhme të ndritur si ky diell i lehtë vjeshtak.
U hidhërua pak. Më shikoi sikur kërkonte mirëkuptim. Por nuk foli asgjë. Thërritëm garsonin dhe ikëm!
Postime të Lidhura
SFIDAT ENERGJETIKE TË QEVERISË SË KOSOVËS
SFIDAT ENERGJETIKE TË QEVERISË SË KOSOVËS Skenarët me përqindje shumë të larta të energjisë së rinovueshme, ose ata…
DR.MOIKOM ZEQO: POPULLI DHE DEMOKRACIA
Pashtriku.org, 17. 11. 2014 – Koncepti popull në epokën moderne bëhet tej mase konvencional. Koncepti popull nuk është…
PËRPARIM DEMI: DHËMBËT E SHTETIT!
Bukuresht, 03.10.2017: Spanja sot mbushi ekranet e botës. Çfarë po ndodh në këtë vënd të BE-së? Asgjë më…
FITIM ZEKTHI: KEMI HYRË NË SHOQËRI PORNOGRAFIKE!
Tiranë, 26. 01. 2016: Mendimtarët e mëdhenj liberalë të shekullit 18-19, Adam Smith, Vilhelm von Humbold etj., që…