Flet Sabri Maxhuni Novosella
RRUGËTIMI IM NË LËVIZJEN TONË KOMBËTARE (4)
Anita Susuri: Po më interesojnë rrethanat e burgosjes të dytë të juj.
Sabri Novosella: Po. Burgosja e dytë, ndodhi kështu…
Anita Susuri: Cilin vit? Qat…
Sabri Novosella: Kjo më duket ka qenë ‘70-ën. U martu ni shok i joni i burgut Hyda Dobruna. Ka qenë anëtar i organizatës tonë, [bashkë] me shoktë e vet. U martue në Gjakovë. Na thirri neve shokve me marrë pjesë në darsëm. E në darsëm u propozue, bile këtu ky Meriman Braha, ai ktu osht’, këtu punon. Unë e di, ai e propozoi me dalë njëni, ishin nja 200 dasmorë e sa, me kërku ni minut heshtje për Fazli Grajçevcin edhe në respekt të të burgosurve që i kishim nëpër burgje. E panë të arsyeshme, më propozunë mu, dola unë. I përshëndeta dasmorët, u bona përhajër dasmën edhe kërkova që të mbahet ni minut heshtje për Fazli Grajçevcin edhe në shenjë të respektit për shoktë që i kem nëpër burgje. U kry ajo punë edhe meniherë u hallakat puna. Atëherë më burgosën, më burgosën…
Anita Susuri: A ka folë dikush, ka tregu apo qysh?
Sabri Novosella: Ajo u bo botnisht para dasmës. Botnisht ajo u bo. Aty tani ke, ke, ke në darsëm Bardhyl Çaushi. Ai Bardhyl Çaushi ka qenë kryetar i gjygjit të Gjakovës. Erdh në gjygj, dëshmoi kundra meje m’i dhanë dy vjet burg. Edhe i majta ditë më ditë. Aty u burgosën edhe nja 30 vetë tjerë, u burgosën nga ni muj ditë.
Anita Susuri: Në cilin vend i keni majtë këto dy vite?
Sabri Novosella: Këto dy vite në Pejë i kom majt. Këto dy vite i kom majt, i kom majt në Pejë. Kta iu çova me dije tem {shikon në telefon}. Po osht’ ni thanje shumë interesant…
Anita Susuri: Domethonë, pos Sabri Novosellës që gjatë hetimeve nuk përmendi asni emër dhe mori përgjegjësinë mbi vete për çka u dënua dhe 30 veta mbetën pa u burgosur.
Sabri Novosella: Po, se motra e Meriman Brahës u martu për Hyda Dobrunën.
Anita Susuri: Ju ka qenë hera e dytë kur jeni burgosë…
Sabri Novosella: Burgosja e dytë, po. Ai e boni darsmën, na thirrë tanë shokë po kishte thirrë edhe njerëz të njohur, të familjes të Gjakovës qaty. Mes tjerash e kish thirrë, e kish pa diqysh kah punon me ta, Bardhyl Çaushin. Ai Bardhyl Çaushi ishte kryetar i gjygjit komunal të Gjakovës. Ai faktikisht kishte deklarue edhe erdh në gjygj dëshmoi. U dënova dy vjet burg. E tash, atë çka që e ka thanë Meriman Braha, janë hetimet e ato të gjitha, të gjitha, unë nuk pranova askush.
Anita Susuri: A ka pasë dhunë sigurisht?
Sabri Novosella: Ë?
Anita Susuri: Me dhunë apo si?
Sabri Novosella: Po tash, ato të gjitha janë përjetue. Bile, beso në Zot as nuk du me folë për sene të tilla, se në kohën e shkaut m’u burgosë e mos me pasë tortura nuk ka ndodhë ajo punë. Nuk ka ndodhë ajo punë. Po njeri të gjallë nuk kam përmend. Mu m’i dhanë dy vjet burg të cilat i mbajta ditë më ditë. Kurse, 30 i burgosën tjerë, i majtën kah ni muj ditë.
Anita Susuri: E në burg, thatë ishit në burg në Pejë…
Sabri Novosella: Po.
Anita Susuri: Qysh ka qenë Burgu i Pejës?
Sabri Novosella: Po, prapë Burgu i Pejës mundem me thanë ka qenë pak ma ndryshe se burgu i kohës së Rankoviqit. Në Burgun e Pejës tash nuk ishte Rankoviqi, ishte ni regjim pak ma ndryshe. Përndryshe ishte kryetari i gjygjit, bile erdh, Fuad Kryeziu. Unë edhe në libër e kam. Ka qenë arrogant e ka qenë ashtu… ndaj ne të burgosurve politikë ka pasë ni sjellje të jashtëzakonshme. Gja që edhe… qitash bile më thirri, se vllau i tij Ekrem Kryeziu, Resmie Kryeziu në bajë i kam. Kështu që edhe kam miqësi me ta. Po me Ekremin kom pasë edhe para se me ra në burg edhe gjatë… bile librin e parë, Resmia e ka shkru parathanjen, Ekrem Kryeziu e ka bo redaktimin, si rregull qysh osht’. Dy vjet burg, burg kalunë në burg. Në vetmi e tonat.
Anita Susuri: Dy vite keni qenë në vetmi?
Sabri Novosella: Jo, jo. Aty i kam majtë jashtë dy muj, kanë qenë nja nantë muj kam qenë në vetmi. Tani masanej erdh ky Mark Mërturi e me to krijum miqësi e i vazhdum lidhjet tona.
Anita Susuri: Si osht’ me qenë në vetmi, gjatë gjithë kohës me qenë vet?
Sabri Novosella: Po provoje ni natë në shpi tane (qeshë). Hin në shpi mshele derën, vetëm 24 orë rri në dhomë tane. Jetë e vështirë, jetë e tmerrshme. Unë po thom të drejtën, atëherë kam qenë tjetër moshë, kam përjetu… veç tash me më ndodhë, tash me më ndodhë, jo që, faktikisht nuk e marrë ushqimin edhe marrë fund me jetë, s’jetoj ma. Vështirë osht’. Burgjet janë të vështira.
Anita Susuri: A keni pasë aty të drejtë për vizitë? A keni pasë të drejtë me dalë jashtë?
Sabri Novosella: Tash osht’ rregull, burgu e ka pasë, më doket kah 15 minuta shëtitje ni oborr u konë shëtitje kah 15 minuta. Po vizita ka qenë, ni herë në mujtë, kom harrue. Ka qenë vizita.
Anita Susuri: A keni pasë të drejtë me marrë diçka që ju kanë sjellë?
Sabri Novosella: Po. Diçka na sillshin prej shpije. Po, qysh jo. Edhe këtu [Burgu në Prishtinë] motra Igballi osht’ smu prej kamve t’u nejtë para dyrve të burgut t’u na pru. Na bishin diçka
Anita Susuri: A ka pasë diçka që për shembull që nuk osht’ leju m’u marrë?
Sabri Novosella: Jo bre, pak diçka osht’ lejue, s’u leju gjithçka. U konë e caktume. Kanë leju bukë me marrë, ndoni sallamë, ndoni diçka qashtu.
Anita Susuri: Libra për shembull?
Sabri Novosella: Ë?
Anita Susuri: Libra për shembull?
Sabri Novosella: Absolutisht në burgun e parë s’ka pasë. Vallahi edhe në Pejë s’na kanë dhanë. Në Pejë na kanë dhanë… e kem pasë ni të burgosun politik, ni katolik. E kish vra grunë edhe ni kojshi të vetin, ka dyshu nejse. E atij prej Italisë ia çojshin. Tash ish i dënumë për pushkatim, a po merr vesh. Atina i bishin libra tani i shfrytëzojsha, i lexojsha. Nuk na epshin libra. Kurse në Goliotok i kishim librat e bibliotekës edhe vishin, vishin.
Anita Susuri: E pas lirimit prej burgut të dytë, qysh ka vazhdu pastaj jeta për juve? Sigurisht keni qenë gjithë i ndjekun.
Sabri Novosella: Kqyre, gjithmonë i ndjekun por kam punue. Tanë jetën kam punue. Kur jam ra në burg kam punue, kur kam dalë prej burgut meniherë e kam çelë dyqanin kom punue, rrobaqepësi. Jom shku në Turqi. Në Turqi e kom hapë dyqanin për shitjen e këpucve. Jom shku në Suedi meniherë kom hi. Unë kom pasë princip jetësor të parën punë me siguru ekzistencën, mos me konë i varun prej dikujna. Atëherë në Turqi kur kemi kalu, e kemi themelu degën e organizatës të Lëvizjes Nacional Çlirimtare të Kosovës dhe Viseve të Tjera Shqiptare. E kemi qujtë Komiteti Hasan Prishtina. Aty tanë kohën sa kemi vepru, kena vepru të organizum. Të njejtën gja masi kem dalë në Suedi kam kalu. Edhe aty e kemi organizu meniherë degën e organizatës edhe ka vepru dega e organizatës. Faktikisht deri në çlirimin e Kosovës.
Anita Susuri: Ju ma herët e tregut që jeni detyru me u largu…
Sabri Novosella: Po.
Anita Susuri: Po paraprakisht çka keni bo? Prej daljes prej burgut të dytë domethonë ku ka qenë viti ‘72 ndoshta…
Sabri Novosella: ‘71.
Anita Susuri: Qysh ka vazhdu këto vite, çka ju ka detyru që ju m’u largu? Çka ka qenë ajo e fundit?
Sabri Novosella: Shif tash, na kemi qenë të organizum. U zbulu organizata. U zbulu organizata. Organizata u zbulu në vitin, në vitin 1979. U burgos Shefqet Jashari, u burgos Hysen Gërvalla, tentunë me burgosë edhe Jusuf Gërvallën edhe ai iku shkoi në Gjermani. Rrezikova unë m’u burgosë, kalova në Shqipni. Tani disa shokë mbetën apet pa u burgosë. Metush Krasniqin. Mbetën disa pa u burgosë.
Anita Susuri: E ju me çfarë dokumente keni dalë jashtë? A keni marrë të dikujt apo…
Sabri Novosella: Jo, në Shqipni jom dalë, kam kalu kufinin. Kam kalu kufinin. Me, tash, ju kallxon qysh e kem kalu kufinin te Tereza kur folni me to. Se Tereza na ka çu deri në kufi, vllau i saj edhe burri i saj Marku, Mark Mërturi. Ata më kanë qit’ anej kufinit. Kufini jem, kalimi jem ka qenë…
Anita Susuri: A ka pasë ndonjë problem për me kalu kufinin?
Sabri Novosella: Po, faktikisht me rreziqe tepër të mëdha po kam kalu. Unë prej momentit, këtë burgu i tretë, unë jo prej trimërie a prej burrnie, po nuk kam pasë me ra në burg. Unë me vete e kom mbajtë revolen vazhdimisht edhe në atë rrugë. Prej shpisë, po disi bre kom pasë fat diqysh, nuk di diqysh, edhe fat po edhe njerëzit, më kanë ndihmu more njerëzit. Në burgosja e fundit, si zhvillohet situata. Ka qenë doktor Ramadan Xhema, vllai i tina osht’ Xhim Xhema osht’ një ndër bosat ma të mëdhej të Amerikës. Ka qenë doktor në spitalin e Prishtinës.
Shkojnë dy UDB-ash një mramje me bo një kontrollë. Njani me bo ni kontrollë mjekësore. Ky ia bon kontrollimet ato edhe hin mrapa perdës me u veshë. Po kishin qenë dy vetë. Njëni i thotë, “Ku po dalim sonte?” Ata UDB-ashët. Ky i thotë, “S’munëm me dalë sonte. Na duhet me ra ma herët, se nesër në ora pesë kena me burgosë Sabri Novosellën”, ata vet me veti. Ky doktori nin, s’bon zo. Si e kryn punën prej atyhi, po u njifsha me to e kisha nifarë njohësie, erdh më njoftoi.
Të nesrit në mëngjes erdhën me më burgosë, veç unë isha pregatitë. E kisha çu shpinë… atëherë prej atyhit në Dumnicë të Llapit. Aty qëndrova tri ditë. Prej aty te Mark Mërturi e prej Mark Mërturit edhe tash të kallxon Tereza qysh u zhvillu ajo punë. Po revole kom pasë gjithmonë me veti. Për arsye se nuk kom pasë me ra në burg. Te tanë shoktë që ranë nëpër burgje, te tanë i shkatërrunë. Krejt i shkatërrunë. Kanë pasë pasoja tepër të rana.
Unë me ra në burg, kumeditë sa do të qëndroj unë. M’i qitë shoktë… e kisha Metush Krasniqin, kisha ni varg shoksh përjashta. Derisa e kom kalu kufinin, revolën e kom pasë me veti. Me pa që po burgosna, e kisha vra vetën. Ka qenë shumë ma lehtë. Masi dola në Shqipni kaloi veç ajo rruga që e përshkruva e e thashë.
Anita Susuri: E në Turqi qysh e keni, qysh e keni zhvillu kontaktin me familjen ktu? Se prej tregimit të zonjës Igballe e di që nuk kanë ditë familja se ku jeni?
Sabri Novosella: Katër muj.
Anita Susuri: Po. Edhe kur keni dërgu letrën e parë ka qenë si me kode, diçka që kishit ditë vetëm ju. Nëse mundeni për këtë?
Sabri Novosella: Katër muj, se ishte bre problem edhe puna e telefonave. Familja kish telefon, unë kisha harru numrin e telefonit. Dy muaj qëndrova në Shqipni, pastaj dy muaj qëndrova në Turqi, në Izmir. Derisa më i rregullun letrat. Si shkova atje, i pata njerëzit e mi meniherë. Meniherë i pata njerëzit e mi edhe kur zbritëm në Izmir, u nal ajo anija. Prej atyhit e kisha ni emër të njerëzve të mi atje që i kisha. Unë s’kisha qenë kurrë në Turqi, për herë të parë. T’u pytë, t’u pytë ni Leblebixhi han i thojshin ni vend ku ka qenë ata tregtartë ata shoktë tonë, më çunë aty…
Anita Susuri: Po më intereson nëse mundeni edhe pak këtë pjesë me familjen? Letrat që i keni dërgu.
Sabri Novosella: Tash morëm lidhje me familje. Atëherë burri i Igballit erdh. Se burri i Igballit tetë herë ka ardhë për mue nëpër botë me më takue. Tani me ma pru grunë e fëminë e… se unë jetova dymdhetë vjet pa gru. Se shoqja ime… gjashtë vjet kesh në burg e dymdhetë vjet në…
Anita Susuri: Jashtë Kosovës.
Sabri Novosella: Jashtë. 18 vjet ka jetu pa mu. E tash u msu me jetu pa mu. Tash s’po jeton me mu (qeshë). Jetojna bashkë veç jo bashkë me mu kah do që shkoj unë. I thom kah do që të shkojmë shkojmë bashkë, rrijmë bashkë. Kem banjat, kem katunin, kem në Shqipni kem banesa, kem shpija.
Anita Susuri: E në Suedi qysh u bo që kalut anej?
Sabri Novosella: Atëherë në Suedi… u vranë shoktë. U vra Jusuf Gërvalla, u vra Bardhosh Gërvalla. Atëherë kërkunë këta shoktë, thanë, gjithqysh me kalu… se ish dega e organizatës, vepronte organizata atje. Atëherë unë i rregullova dokumentat atje në Suedi, në Turqi. Gruja nuk erdh, nuk dashti me ardhë me dalë me hupë fëminë. “Po kthehna në Prishtinë”, u kthy. Unë kalova në Zvicërr, prej Zvicrrës në Gjermani, prej Gjermanisë u vendosa në Suedi. Atje i mora letrat, se kisha dokumentat që jom konë në burg. Mas pesë muje i mora letrat. Posa i mora letrat meniherë e hapa ni dyqan edhe aktivitet edhe me konë i pavarur ekonomikisht. Gjithmonë e kom pasë kta princip të jetës.
Anita Susuri: A ishte në Turqi apo në Suedi që kishin dërgu dikond me ju vra? Ju thatë që shumë herë keni pasë…
Sabri Novosella: Po. Tash kështu. Turqi, tash jemi shokë me ta. I ka marrë katër banesa prej meje në Çerret të Kavajës, me Shukri Demirin. Ai në moshën dhetë vjeçare kish dalë në Turqi nga Kumanova me familje. E kishte kry shkollimin e kishte bo polic. Vjen ni njeri, i Kumanove dikund edhe thotë, “Po të pagujmë”, thotë, “me na ndihmu me pru Sabri Novosellën deri në kufinin e Greqisë”. Beso për veti, qysh në kufi të Greqisë me më çu. Ata kanë qenë të interesum me më kidnapue. Se kidnapimi atëherë e dishin që me më kidnapue osht’, nuk ish puna veç me m’vra. Edhe më mysin edhe mbi t’gjitha me qit’ shokë që i kom nëpër Kosovë. Ky vjen… edhe kto krejt në libër i kom. Vjen në dymdhetë të natës, 12:15 te unë vjen në Adapazar prej Stambollit dhe kështu, kështu, kështu tregon. Policia turke e burgosin atë. Vallahi, këta më patën thirrë edhe mu në pytje e ni boshnjak ish konë polic. Ai, tha, “Nuk osht’”, tha, “veç ky, ka hala”. Ai vet i treti kish qenë. Njo i ikë, dy i burgosin. Dy i dënojnë kah katër vjet e gjysë në burg.
Anita Susuri: Kjo ka qenë për shkak aktivitetit që e keni vazhdu edhe jashtë?
Sabri Novosella: Jo, jo, s’ka lidhje edhe mrena edhe jashtë. Me vra Sabri Novosellën sikur armik. Po. Qysh kanë vra plot tjerë. E kanë vra Jusuf Gërvallën. Kur e vrajnë Jusuf Gërvallën, në qat’ kohë deshtën me më vra edhe mue. Unë pshtova. Kanë vra, plot tjerë kanë vra. Kështu që, ai ka qenë rast në Turqi. Masanej kanë qenë disa herë në Suedi. Kanë qenë në Gjermani, që i mrami ka qenë ky, “Syri i Popullit”…
Anita Susuri: A janë dënu? Po menoj këta ma herët, a janë dënu?
Sabri Novosella: Vetëm këta dy në Turqi që janë dënu ka katër vjet e gjysë, kurse ky u dënu dymdhetë vjet burg. Ata tjertë… ishte bre edhe ni problem i madh tash. Për shembull, njerëzit që, njerëzit që më pshtojshin prej tyne ata kishin najfarë lidhjesh me ta. Atëherë, “Me besë na po të kallxojmë të kish kujdes qishtu po me qit’ nëpër gjygje na s’munëm me ardhë”. Kështu që, këta janë burgosë. Dy të Turqisë edhe njo i ktuhit osht’ burgosë dhe janë dënue.
Anita Susuri: Ju më tregutë që prej dhjetorit të ‘79-ës jeni largu…
Sabri Novosella: Po.
Anita Susuri: Edhe jeni detyru faktikisht me shku…
Sabri Novosella: Me 23 dhetor kam qenë i detyrum m’u largu dhe kom arritë me kalu kufinin, jam hi në Shqipni.
Anita Susuri: Ndërsa pas luftës në vitin ‘99 jeni kthy.
Sabri Novosella: Po.
Anita Susuri: Po më intereson krejt aktiviteti juj jashtë, çka ka qenë ma konkretisht?
Sabri Novosella: Konkretisht, faktikisht ne kem formu degë të organizatës edhe kemi vepru në kuadër të organizatës.
Anita Susuri: Cilat kanë qenë shembull aktivitetet?
Sabri Novosella: Po edhe ato aktivitete tona kanë qenë në përgjithësi me propagandue çashtjen shqiptare. Me pregatitë njerëz për luftën e fundit.
Anita Susuri: A ka pasë edhe lidhje me kjo që “Tre Përqindshi”, qysh kanë qenë këto, këto…
Sabri Novosella: Kanë qenë të gjitha ato. Unë kam qenë kategorisht kundër “Tre Përqindshit”. Me tre përqindsh shlirohet Kosova tre përqind. Për Kosovë duhet me dhanë të gjitha. Po ka qenë, për shembull, ai aksioni, “Familja ndihmon familjen”, po. 200 euro me ia çu familjeve. Unë ia kom çu dy familjeve. Për çdo muj 400 euro i kom çu. Kom ndihmu, vazhdimisht i kom ndihmu njerëzit edhe ekonomikisht se kisha mundësi. Punojsha, kom ndihmu njerëz që kanë qenë në nevojë.
Anita Susuri: E familja nuk osht’ bashku me juve…
Sabri Novosella: Dymdhetë vjet. Mas dymdhetë vjete ka ardhë ajo te une kemi vazhdu jetën bashkë.
Anita Susuri: Kjo ka qenë para luftës po më duket?
Sabri Novosella: Në Turqi ka ardhë gruja ka nejt me mu tri vjet. Prej Turqisë u kthy në Kosovë. E prej Turqisë unë kom kalue në Suedi. Atje kom jetu vet. Në Turqi kom jetu ni vjet e gjysë vetëm, pastaj më ka ardhë tri vjet gruja. Masi kom kalu atje në Suedi, tani kom jetu, krejt kam jetu dymdhetë vjet. Me ktu e me atje dymdhetë vjet kam jetu vetëm. Masanej më ka ardhë gruja, fmija, familja. Tash ni vajzë më ka mbetë atje në Suedi se i kam kthy krejt në Kosovë. Ni vajzë më ka mbetë atje. I ka dy djem.
Anita Susuri: Qysh kanë ndiku te ju këto ngjarjet në Kosovë që janë? Për shembull prej ‘89-ës kanë fillu edhe ato grevat e minatorëve, demostratat e ndryshme që janë bo.
Sabri Novosella: E tash për grevat e minatorëve, demostratat të gjitha ato, tragjike për neve kanë qenë demostratat e ‘81-tit. Të cilat i ka organizu Serbia edhe banda kriminale e Enver Hoxhës. Jom autor i atyne ngjarjeve. Kurse këto tjerat kanë qenë zhvillim normal. Ka qenë zhvillim normal. P’e marrim qat’ rastin e minatorëve. Kur minatorët u dha lajmi, p’e ngojmë në televizion tha, “Hinën minatorët në dhe”, a po merr vesh. E majtëm ni tubim aty në Suedi, me çu nja 300-400 vetë.
Do, unë ju thom patriota të pasulit, “M’u tubu na për çdo mramje me bisedu”, e kështu. U çova edhe jom nervoz nga natyra, ashpër i sulmova, “Çka do të vijmë aty me hangër darkë a?” Edhe në mënyrë protestuese dola prej sallës. Mas meje ngajtën qiky Rasim Haradina që p’e shihni në burg, që osht’ kah dënohet atje. Rasim Haradina, Xhabir Zharku edhe ai ka qenë në burg edhe nja pesë-gjashtë shokë. Kanë dalë mas meje.
Veç ni fjalë më kanë thanë, “Çka po thu baci Sabri?” “Unë po thom”, gjoja që kisha dugojen me pesë-gjashtë punëtor me krejt. I mshela krejt. Thashë, “Ata në dhe, na në grevë urie. Ata në grevë urie, na në grevë urie”. “Me ty jem baca Sabri”. Jemi kthy jemi ulë kambëkryq në tokë. Aty 27 vetë u bonëm. Nesër 75 vetë u bonëm. Edhe e disha mirë, bile dy kanë qenë edhe intelektualë, nuk i lejsha me hi hiç në grevë urie. Se ata e disha, Kadri Osmani edhe Ismail Rugova m’u marrë me mjete informimit. Se edhe e dishin suedishtën shumë mirë. Thashë, “Ju keni punë boll”. Se meniherë e disha që Suedia e interesume.
Ma tepër u folë e u bo zhurmë nëpër televizione nëpër krejt greva jonë që po solidarizohemi me, me minatorët, a po merr vesh. Tash ni natë, faktikisht në të dytën natë na hinëm në grevë urie. Kena nejt në grevë urie. Masi janë dalë minatortë prej dheut, ni natë ma vonë na jena dalë. Nantë ditë a dhetë ditë sa e majtën ata?
Anita Susuri: Tetë.
Sabri Novosella: Ë?
Anita Susuri: Tetë.
Sabri Novosella: Tetë ditë, qaq. Ni natë na ma shumë atje e kena vazhdue grevën e urisë jena solidarizu me ta. Çdo gja që ka ndodhë, çdo gja që osht’ bo jena solidarizue kena nga. Protesta, demostrata në tona antë e Europës. Në Amerikë kena bo, a po merr vesh? Për çdo ngjarje kena bo protesta, kena bo demostrata. Bile tash, se kjo fryma e enveristave, sot janë të tillë të pashërueshëm. Edhe kjo osht’ interesant, po ju kallxoj. Ishim, u organizue ni demostratë në Stockholm. Stockholmi e Malmo e kishim 700 kilometra, po shkum prej tona anëve. Unë apet ai rrobaqepësi, i mora flamujt iu hoqa yllin krejtve komplet, ju hoqa yllin. Kur shkum aty, kur i qitën flamujt, pa yll. Ni pjesë auu {onomotope}, ni pjesë ikën auu{onomotope}. Qysh kështu, a po merr vesh? U kthym në Malmo.
Mrena dy dite erdh Profesor Doktor Fehmi Agani. Po u vendoste Profesor Doktor Muhamet Shatri. Osht’ ende ai, ni aktivist edhe shok i joni. Tash unë të nesrit isha shku në mëngjes në shpi të tina e masanej me u nisë për tubime. Aty ishim në, mëngjesin na kish bo ajo gruja e tij. Po bisedojmë. T’u bisedu erdhën dy stalino-enverista, sikur sot që i kemi. Ni Ragip Reçica me njo tjetër. Po Ragipi ma i vjetër ma, goxha dost. U ulëm aty si u përshëndetëm iu drejtue ai tjetri, Profesor Fehmi Aganit. “Profesor”, tha, “a bon kështu?” Tha, “Qysh?” “Sabri Novosella ia ka hjekë yllin flamurit pesë rremësh”. “Po pse s’ia keni hjekë ju? T’ia kishit hjekë ju, nuk ia kish hjekë Sabria” (qeshë). Metën. Ma ylli në flamurin kombëtar shqiptarë në krejt Europën e në botë nuk u pa ma, prej qatij rasti. Faktikisht unë ia hoqa, Profesor Agani e vërtetoi. Ma s’e qiti kush, as s’u përmend kush.
Anita Susuri: Po më intereson edhe kto vitet ‘98-‘99, lufta. Domethonë, keni qenë jashtë po qysh e keni përjetu ju?
Sabri Novosella: Shif, shif tash. Në atë kohë kam qenë shumë kam qenë në Shqipni. Se në vitin 1992, Sali Berisha, tash edhe ku më njofti, se kur ra regjimi komunist në Shqipni erdh Sali Berisha në pushtet edhe u ndrrunë ambasadorët. Erdh ni ambasador i Shqipnisë në Stockholm për me pa. Çka me pa, zibidi ish ardhë prej Shqipnisë. Me ato tesha të vjetrume, me ato këpuce, besharet. Mas do viteve e mbajtëm ni tubim edhe e thirrëm. Erdh ambasadori.
Edhe i thashë djalit, se e kisha Ilirin, punojsha në 13 butike. Shkoi e veshi, e mathi, e ndreqi. Ai i tregon Sali Berishës që qishtu, “Sabri Novosella u sillë mirë me mu”, e kështu. Ai ma bon ftesën për 28 nëntor të vitit 1992 më thirrë mu thotë, me letër thirrë thotë, “Merre kond dush e hajdeni se shënohet 28 nëntori”, po ishte përvjetor, ishte niqind vjetori a qysh ishte. Unë me aeroplan shkum aty, prej atyhit në Vlorë. U kry ceremonia. Nejta dhetë ditë në Shqipni edhe e pashë Shqipninë. Ish bo Shqipnia, qysh e kisha lanë mos vet. Po dashnia ndaj atëdheut shumë e madhe.
Kështu që, unë vitin e ardhshëm ‘93-ten… kisha punu atje, kisha bo pare. Kisha dyqane me pesë-gjashtë punëtorë punojsha. Bisha punëtorë prej Polonie… edhe unë po thom në ‘92-shin, në ‘93-shin kur e kom lonë në punë asni shqiptarë në krejt Suedinë ma mirë ekonomikisht nuk ka qëndrue. Tani kanë bo. I kisha dy punëtori. Morra pare shkova në Shqipni. Bleva truell në Tiranë. Në Tiranën e Re, Selitën e vogël, unë kom maru villën e parë tre katëshe. Sot osht’. Në Durrës, mora troja edhe atje fillova punë. Meniherë fillova ndërtimin, gjo që edhe sot jom ka punoj, s’e kom lonë kurrë.
Ndërkohë, unë e lash punën në Suedi edhe tash u ensha, shkojsha-visha. Po me punu punojsha në Shqipni. Kur e mora trollin e parë në Tiranën e Re, Selitën e vogël erdhën do kojshi aty, ata venali. Thanë, “Nga je?” Thashë, “Jam nga Prishtina, e po jetoj në Suedi”. “A nga Suedia ke ardhë në Shqipni? Po si nga Suedia? Po Shqipëria osht’ hale”. Unë s’e disha çka osht’ haleja. Ni Xun Çetta më merrke me makinë. Ai këtu tash me cinizëm, tha, “Ktu hale i thojnë qenefit”. “Po, po”, tha, “Shqipëria osht’ qenef”. Thashë, “Nëse Shqipnia osht’ qenef, unë jam në krye të këtij qenefi. Po du në qenef tem me jetue”. Parajsën e Suedisë e lashë, shkova aty. Po qashtu, kem punu atëherë, kem punu e kem bo ashtu.
Po e tash puna e luftës. Në vitin 1998, 120 kosovarë i kom pasë në shpijat e mija. I pata maru shpijat ma. Në vitin 1999 i kom pasë 114 kosovarë. Por krahu jonë ka qenë krahu i Ahmet Krasniqit, se Ahmet Krasniqi ka qenë i organizum qysh ‘75-ën prej Metush Krasniqit. Na e kemi çu për ushtar. Faktikisht ai ka qenë ni djalë i mrekullueshëm edhe i familjes të Aziz Zhilivodës e tjera, e tjera. Atëherë Ahmeti edhe emrin të njoftun, personalitet. Ishte kolonel, jo ia kanë ngjitë emrin gjeneral, po ka qenë, ka qenë oficieri ma i shkollum në krejt ish-Jugosllavinë. E pati fat u vendos atje në Kroaci, me kroat atje. Edhe u zgjodh ministër i ky, Bujar Bukoshi, e emëroi ministër të ushtrisë. Atë me kusht e [pranon]. E propozon për ministër të ushtrisë. Thotë, “Nëse e zgjedhni Sabri Novosellën ministër të punëve të brendshme, Shefqet Jasharin këshilltar timin, unë pranoj. Përndryshe unë nuk do të pranoj kurrë”. Po pavarësisht nga të gjitha tani kta kanë qenë vazhdimisht kontakt me…
Bile edhe ni shpi e kom pasë, ni shpi dy katëshe, mjaft e madhe. Ata ia dorëzova Ahmet Krasniqit, se Ahmet Krasniqi tash shtabin e kishte në Tiranë. Pra bazën e organizimit e kishte në shpinë time. Atë shpi unë ia fala. Thashë, “Sa duhet të duhet, kur s’duhet muni me shitë edhe ato pare për luftë”. Faktikisht, në Kosovë janë bo dy lufta. Ni luftë e kanë bo krahu jonë. Se ky Rifat Jashari, bile e ki aty e çova me fotografi aty. Në banjë të mija patën vet ata doktortë e mi, “A e ke njoftë”, thotë, “drejtorin përpara?” Tha, “Po në ‘81-tën”, unë shkojsha merrsha materiale në Stamboll. Te unë ka qenë Shaban Jashari, Hamëz Jashari, Rifat Jashari. Rifat Jashari gjallë osht’, a po merr vesh.
Faktikisht grupin e parë me ushtrue na e kena organizue. Grupin e dytë na e kena organizue, me kah 30 vetë. Grupin e dytë na e kem organizue. Bile grupin e parë kur e çumë, Ymer Berisha ngajke i kryjke këto punë me Shaban Mulollin. Kishim shokë njerëz që i kryshin këto punë. Financimin e ka bo Bujar Bukoshi. More, thojnë çka thojnë, unë s’di kush osht’ e çka osht’. Financimin e grupeve që i kena çu me i ushtru në Shqipni edhe kushtojshin. Se ishin kah 30 vetë u dufke me çu me kasarne [kazerm], me ushtrim, me oficerë që ushtrojshin. Se nuk dojshim me kapë njerëzit me i çu n’luftë me thanë, kape qit’ pushkë e dil qaty. Me punu njeri, me kanë të pregaditun.
Atëherë, bile kur u kthynë s’pari ky Ymer Berisha osht’ e tha, kur u kthynë tash po më raporton mu. Thashë, “Çka botë, si botë?” Tha, “Bac, i çumë i ndreqëm, i rregullum i vendosëm”, tha, “edhe kollodantin”, tha, “edhe fërçën e dhomëve ju kom ble tonëve veç e veç. Mos u bo merak që i kena lanë diçka keq”. Çdo gja shkoi mirë, çdo gja shkoi në rregull. Tani, lufta jonë ish me ia hapë rrugën Amerikës, NATO-s. Lufta e Hashimave, e LPK-së, se unë kom shkru libër. Kom libër të veçantë, bile qaty e çova {bën me shenjë nga telefoni}. Puqi i LPK-së në Lëvizjen Demokrate Vizionare të Metush Krasniqi. Pse? Ata i udhëheqte, ata i udhëheqte bandat e Enver Hoxhës
Klosi, disa Klose janë aty. Bedri Islami. Njerëz të Sigurimeve të Enver Hoxhës. Para sa dite e pashë vet me vesh e ndëgjova, me sy e pashë Klosi e akuzoi, e mbrojke Rusinë, e akuzojke Europën p’e… po o vllau jem, se kombi shqiptarë kanë qenë, o motrat e mija, gjithmonë kanë qenë dy linja. Linja kombëtare anti-sllavo-ortodokse dhe linja kombëtare, linja anti-kombëtare, linja kombëtare. Linja anti-sllavo-greko-ortodokëse. Gjatë historisë sot jemi aty. Sot të gjithë ata shqiptarë që nuk janë me Amerikën nuk janë me NATO-në, janë me Rusinë, janë me Serbinë. Me serbo-rusët pansllavizmi. Kështu ka qenë që nga Beteja e Savrës1, se i kom në libra këto, i kom argumentu deri sot s’më ka kundërvu kërkush. Kto janë të vërteta.
Edhe sot ti për shembull, unë me kta, trimat e kto p’e çujnë Shoqata e ish të Burgosurve Politikë, kjo osht’ rren. Kjo osht’ Shoqata e ish të Burgosurve Stalinisto-enveristë. Qe kqyrë ti, a ka dikund naj flamur amerikan, a ka diçka amerikane, a ka diçka… apsolutisht. Pse? Se këta janë anti-euro-amerikanë. Këta anti-euro-amerikanët janë deshte s’deshte pro-ruso, pro-ruso-serbo, e vërteta kështu. Unë vllavit tem i thom qashtu. Para ca nete u bona kërrsh me to. Merre me mend, unë kom thanë, merrni librat e juve, shkruni. I kanë shkru 40 libra për Adem Demaçin, vetëm ni fjalë a e ka shkru kundër Stalinit, kundër Enver Hoxhës. Kurrë!
Me iu pre ktyne Enver Hoxhën… kom thonë lexoni librat e Jakup Krasniqit, Hydajet Hysenit, Selatin Novosellës, këtij ia radhiti. Krejt libra që kanë shkru, a e kanë vetëm ni fjalë kundër Stalinit apo Enver Hoxhës, kurrë. Shqipnia, unë e du Shqipninë. Jo. Unë e du Sabrinë. Unë pse e du Sabrinë e du familjen teme, e du kombin tem. E due atë superfuqi botërore që ma siguron mbijetesën, që ma siguron ekzistencën. Dy libra i kom shkru për At Fishtën. Thotë At Fishta, pse osht’ njëri prej gjenive ma të mdhej që ka kombi shqiptar. Thotë, “Jo ne si popull i vogël, po asni popull i vogël nuk ka mujt me bo shtet ose me mbijetu pa e pasë ni shtet të fuqishëm që e ka mbrojtë”, dhe e jep formulën, “kombi shqiptar me ekzistue i duhet ni shtet i fortë, i fuqishëm, i qytetnum që e ka interesin e vet me na mbrojtë e me na mbajtë në kambë. Përndryshe, s’kem ekzistencë”.
Ishim ni nej rreth 30 vetë, ni mramje meniherë mas luftës. Hydajet Hyseni ish ulë këtu, qe qitu unë ktu {tregon rreth odës së Shoqatës të ish të Burgosurve Politikë}. Mbajti fjalimin e gatë sikurse këta fjalimet i kanë të gata. Ai Fidel Castro tetë orë folke, majke fjalim. Edhe e përfundoi. Tha, “Kom frikë që ky faktor ndërkombëtar s’ka ardhë për interesa tona, ka ardhë për interesat e veta”. Meniherë mora fjalën, “Unë kom frikë që ky faktor ndërkombëtar ka ardhë për interesa tona, s’ka ardhë për interesat e veta. Se nëse s’ka ardhë për interesat e veta, ka ardhë për interesa tona. Kur t’na sheh çfarë budallë jena, çfarë lopë jena shkon. Për dy orë vjen Vuçiqi na fshin nga faqja e dheut”. Po ku munëm na me ekzistu pa Amerikën, ku munem na me ekzistu pa NATO-n? Po këto janë çmendurina.
Se vet, beso Zot, para sa dite pata rast, p’e shoh ni emision televiziv në televizion të Shqipnisë, s’e di cili ke. Ishin disa akademikë edhe disa doktorë shkencash. Ky doktori i shkencash tha, “Historia e shqiptarëve duhet m’u rishkrue”. Akademiku iu përgjegj, “Jo”, tha, “m’u rishkrue. Historia e shqiptarëve duhet m’u shkru nga fillimi. Se fillim e mbarim osht’ e falcifikume osht’ në frymën e lindjes pro-sllavo-greko-ortodokse”. Akuzohet Kongresi i Berlinit, akuzohet Konferenca e Londrës, akuzohet Konferenca e Varshavës. Janë çmend bre, janë çmend Albinat kundër vendimave, kundër Rambujesë. Po këta nuk janë normal. Këta normal nuk janë! Çka boni Kongresi i Berlinit? Mos të hij në historina se me të vërtetë… i kom folë nëpër libra edhe emisione, p’e ngarkojmë tepër.
Anita Susuri: Unë kurgjo, veç deshta me ju dëgju edhe qysh e keni gjetë Kosovën pas luftës. Se thatë që në luftë me gjithë ato ndihma që i keni bo te familjet. Jeni kthy në dhjetor, thatë në ‘99-ten në Kosovë. Qysh e gjetët?
Sabri Novosella: A në nandor? Me ushtrinë amerikane jom kthye. Nesra kom takim me Ambasadën e Amerikës vijnë aty në banjë se m’kanë shpallë agjent i Amerikës. More, unë ishalla jom po unë nuk di qysh osht’ agjenti, se unë Amerikën e du ma shumë se Sabrinë. Se për Amerikën s’kom familje, s’kom Sabri. Nesër në ora 11:00, si me juve e pata sot në 11:00, nesër në ora 11:00, bile m’duhet me shku drejt atje se më vijnë kta të ambasadës.
Tash kështu, osht’, unë kom jetu në Suedi edhe jetoj në Suedi. Suedija osht’ shtet qe 600 vjet. Ata çdo gja e shohin nga puna, puna. Tash unë si jom ardhë meniherë e kom çelë firmën. Kom fillu ndërtimet. Kom fillu ndërtimet në Prishtinë, 36 ndërtesa i kom bo. Në shtatë qytete të Kosovës ndërtesat e para unë i kom bo. Prishtinë, Fushë Kosovë, Mitrovicë, në Malishevë, në Ferizaj, Gjilan edhe në Kllokot. Tani në Kllokot i kom bo, i kom pesë ndërtesa, 66 mijë metra katror objekte i kom të ndërtume aty. Pse?
Tash, tona këto pallavra që mirren e mbajnë fjalime. More zotni, leni pallavrat kthenu punës. Se çka? Me zhvillu bujqësinë, me zhvillu blegtorinë, me zhvillu industrinë e cila përpunon prodhime bujqësore e të blegtorisë. Me zhvillue minierë. Me zhvillue vendin në çdo aspekt, në çdo drejtim. Kjo osht’ fitore jona. Se Amerika na ka hjekë shkaun prej Kosove, Amerika na mbron prej shkau. Përndryshe, të gjitha pallvrat tjera janë pallavra. Unë sot, për shembull, veprimet, ato që i kom thanë për Albin Kurtin, ai po i realizon, po i sheh.
Ai po i kundërvihet Amerikës, “Amerika do gypa, Amerika do gypa. Amelika, Amelika”. Po a je normal more ti? A i ki mend në kry, a ku? Kujna po i thu ti ashtu? Amerika osht’ shpëtim i jonë, se pa to fshihemi nga faqja e dheut. Asnjo nuk ekzistojmë. Ka thanë i madhi Konica, tri libra ni profesor i Tiranës i ka shkrue, “Sabri Maxhuni Novosella ni Konicë e kohës tonë”, dhe i thashë, “Profesor”, s’e kisha pa kurrë po kishin se ish burgosë edhe të Shqipnisë i marrë krejt pa pagesë. Ora Butka profesor doktor ia kish çu librat e mija. Ai kumeditë. Tash, “A shkon ky emri jem me Faik Konica”, tha, “Unë e kom shkru, përgjegjësi e imja është”. Mirë, në rregull.
Ai e shkrun, tash, këtë Faik Konicën. Çka thotë Konica, thotë, “Zoti na krijoi, rastësitë na shpëtun, politikajt na shkatërrun”. Kjo osht’. Fati jonë ka qenë. Sa herë na u ka dhanë kushti me kriju shtet sllavo-grekët-ortodoksët kanë bo çmos me futë njerëzit e vet me na, mos me na lonë me bo shtet. U bo shteti. Ato shtete gjithmonë me përkrahjen e faktorëve ndërkombëtar na kanë ndihmu. U bo shteti, i kanë hi me shkatërru shtetin. Nuk kanë mujtë me shkatërru shtetin. Tani çka? Sa herë janë formu udhëheqësia e shtetit i kanë hy me i futë njerëzit e vet. Gjithmonë i kanë futë, sot i kanë. Si në Tiranë, si në Prishtinë, për fatin tonë të keq. Kjo osht’ fatkeqësi e jona.
Anita Susuri: Zoti Sabri, faleminderit shumë për intervistën edhe kohën!
Sabri Novosella: Faleminderit edhe prej jush. Më besoni ndryshe e kom paramendu. A din që kom qenë shumë në dilemë a me ardhë, a mos me ardhë?! Thashë, hajt janë do farë qiso që me hupë do kohë. Po ju pashë që jeni me të vërtetë shumë serioze në punë e ju dëshiroj sukses, ju dëshiroj punë të mbarë. Vetëm njerëzit e palodhur që s’u lodhtë me mu prej fillimit deri tash, këta çojnë popullin e çojnë kombin përpara.
__________-
1) Beteja e Savrës (fusha e Savrës, në Shqipëri, Myzeqeja e sotme) u bënë luftime më 18 shtator 1385 midis Osmanëve dhe një ushtrie shqiptare, shumë më të vogël. Osmanët dolën fitimtarë dhe pjesa më e madhe e serbëve dhe të princave shqiptarë u bënë vasalë.
______
Sabri Novosella, Intervistë/ Pjesa e Katërt
FUND
______________
Kthehu në fillim të intervistës
Flet Sabri Maxhuni Novosella
RRUGËTIMI IM NË LËVIZJEN TONË KOMBËTARE (1)
https://pashtriku.org/rrugetimi-im-ne-levizjen-tone-kombetare-1/
