Tiranë, 9 dhjetor 2017: Gjashtë e gjashtë, dymbëdhjetë, Doruntina, trembëdhjetë!…
Ish njëherë e një mot, një nënë shumë e mirë i kish dymbëdhjetë bij të hijshëm. Të trembëdhjetën, kishte një bijë të bukur mbi shoqet të gjitha, që ia thoshin Doruntinë.
Vasha u rrit e u bë për tu martuar. Mirëpo nga bujarët e atij vendi askush nuk e gëzoi. Të gjithë e dëshironin askush s’guxonte ta zërë nuse, sepse nuk e ndjente veten të zotin për ta marrë për shoqe. Atëherë na vjen një trim i largët; i mirë, i hijshëm, i fisëm dhe nis dërgon shkesë dallëndyshen që t’a kërkojë Doruntinën nuse. E ëma dhe të njëmbëdhjetë vëllezërit e mëdhenj nuk donin t’ia jepnin, sepse trimi ndonëse i mirë e i fisëm, ishte nga një vend shumë i largët. Vetëm i vogli, Kostandini donte.
– T’ia japim zonja mëmë – thosh ai – se trimi është i mirë. Më ka hyrë në zemër.
– Kostandin biri im, çfarë po thua ti kështu? – ia kthente e ëma. Aq larg do t’ma shpiesh Doruntinën time? Se në e daça për gëzim, për gëzim nuk do t’a kem; se në e daça për helm, për helm nuk do t’a kem.
– Të jap besën zonja mëmë, se kur t’a duash ti Doruntinën, qoftë për gaz qoftë për helm, vete unë e t’a sjell!
Mëma dhe të njëmbëdhjetë vëllezërit u bindën: e vluan dhe e martuan Doruntinën me trimin e largët. Bënë dasmë nëntë ditë. Të dhjetën trimi mori nusen e shkoi tek dheu i tij i largët. Mëma e vasha qanë me lot kur u ndanë…
… Shumë luftëra u luftuan atë mot te dheu ynë, se kish ardhur i huaji t’a shkelte e t’a pushtonte. Të dymbëdhjetë vëllezërit dolën të luftojnë për vendin e tyre dhe u vranë një pas një të gjithë.
Kur iu vra djali i parë, mëma psherëtiu e tha:
– Biri im, unë nuk kam helm e nuk do të të qaj, sepse ti re për dheun tend, e më mbeten dhe njëmbëdhjetë bij të tjerë për luftë.
Kur iu vranë gjashtë, që të gjashtë trima e të dashur, ajo derdhi vetëm nga një lot për secilin e bëri vetëm nga një vajtim. Po kur nisën t’i vriten dhe të tjerët, mëmës iu këput zemra dhe lëshoi një psherëtimë të madhe sa uturoi tërë vendi:
– Mjerë unë, ç’helm i madh të mos kem Doruntinën pranë në këtë zi që më mbuloi shtëpinë!
Kur u vra djali i fundit, Kostandini, mëma shkuli leshrat e bardha e thirri:
– Bobo, ç’vdekje, e nëmosura vdekje! Ti më more dymbëdhjetë bij, e tani kush mund ta dijë a s’ma ke marrë edhe bijën time të vetme, bijën time të dëshiruarën!
Kur u gdhi e shtuna e të vdekurve, mëma vajti te varret e të bijve. Dymbëdhjetë djem kish pasur, dymbëdhjetë varre kish tani… Mbi çdo varr ndezi nga një qiri e bëri një vajtim, po mbi varr të Kostandinit ndezi dy qirinj dhe bëri dy vajtime, qau me ngashërime dhe thirri tre herë:
– O biri im! O biri im! O biri im!…
Edhe tri herë të tjera:
– O Kostandin! O Kostandin! O Konstandin!
Pastaj u shemb përdhe, pushtoi gurin e varrit e u trua:
– Kostandin, o biri im, ku është besa që më dhe, se do ma sillje Doruntinën, tët motër? Besa jote vdiq bashkë me ty e kalbet në varr të zi!
Kështu tha dhe e lau gurin me lotët e syve.
Në mesnatë Kostandini u ngrit nga varri. Guri i varrit u bë kalë i zi si nata. Edhe dheu i zi u bë shalë e zezë si nata. Rrotulla që mbante gurin u bë fre i argjendtë. Trimi i hipi kalit, u përkul përpara, uli kryet dhe i ra me shporet. Kaptoi si frymë male e fusha, hodhi lumenj e përrenj, la prapa katunde, kodra , pyje…
Kostandini arriti te shtëpia e motrës kur kish dalë dielli. Ajo ndodhi ditë e kremte. Në shesh, përpara shtëpisë, gjeti të bijtë e të motrës, nipërit e tij, që loznin e vraponin pas dallëndysheve.
I pyeti:
– Bij të zemrës, ku është zonja, mëma juaj?
– Kostandin, o zoti lalë, – i thanë ata – mëma jonë po hedh valle në fshat, atje tek bëhet dasmë.
Kostandini shkoi shpejt tek vallja e parë, pa një luzmë vashash të bukura tek këndonin e vallonin dhe tha me vete: “Të bukura jeni, moj vasha, por për mua nuk jeni, sepse unë s’jam nga kjo botë…”.
Dhe u afrua të pyesë:
– Gëzuash, o vasha të bardha! A është me ju Doruntina, motra ime?
– Shko përpara trim, se do ta gjesh tek kërcen hareshëm veshur me petk të ndritshm kadifeje.
Kostandini vajti tek vallja e dytë dhe u mat të pyesë përsëri, po Doruntina e pa vetë dhe i thirri:
– Kostandin, o im vëlla!
Dhe iu afrua e përqafoi.
Kostandini i tha:
– Doruntinë, motra ime! Eja të shkojmë. Të do zonja mëmë në shtëpi!
Më thuaj vëlla, si të vij unë atje? Po të më dojë për gaz, do të vete të marr stolitë më të mira, por po të më dojë (mos qoftë e thënë) për helm, do vete të vishem me të zeza.
– Eja motër, ashtu si je!
E mori në vithe të kalit. Kali ikën si shakullimë. Ata kapërcejnë si në ëndërr male e fusha, pyje e kodra, lumenj e përenj. Hëna e yjet kanë shtangur lart e shikojnë me të drojtur.
Gjatë udhës, motra e pyet vëllanë:
– Kostandin, vëllai im, përse shpatullat e gjëra të janë mbushur me myk?
– Doruntinë, motra im, shpatullat m’i ka mbuluar tymi i shkluhave në luftë. Se në vendin tonë u bënë luftëra të mëdha, erdhën armiq të na shkelin dhe ne të gjithë dolëm të luftojmë.
– Kostandin, vëllathi im, përse flokët e derdhura i ke gjithë pluhur?
– Doruntinë motra ime, gjatë udhës kishte shumë pluhur dhe m’i pluhrosi flokët.
-Kostandin vëllathi im, përse vëllezërit e mi të bukur si drita, s’kanë dalë përpara të na presin?
– Doruntinë, motra ime, ndoshta janë në lodër e s’presin të vemi sonte.
– Kostandin vëllathi im, përse dritaret e shtëpisë janë mbyllur sot krejt?
– Doruntinë motra ime, i kemi mbyllur se fryn erë e fortë e dimrit nga deti.
Kur arrinë pranë kishës, Kostandini i tha motrës:
– Ti shko përpara, se unë dua të hyj të përgjunjem!
Kostandini shkoi e hyri prapë në varr të zi. Kali u bë prapë gur, shala u bë dhè dhe freri i argjendtë u bë rrotullë. Dhe përsëri reth e qark zotëroi heshtja e vdekjes.
Ndërkaq Doruntina ngjiti shkallët dhe trokiti gazmend në derë.
– Mëmë hapma derën!
– Kush je ti që trokëllin aty tek dera?
– Hapma, zonja mëmë – Jam jot bijë Doruntina.
– Ikë tutje nga ke ardhur, o vdekje e shkretë. Ti m’i more të dymbëdhjetë bijtë e tani ke ardhur të më marrësh dhe mua që të mos e shoh më Doruntinën time!
– Ç’po thua ashtu zonja mëmë? Nuk ma njeh zërin? Besa zonja mëmë, jam unë vetë, Doruntina jote.
– Ngul gishtin tek vrima e kyçit që të ta shoh e të t’a njoh.
Doruntina nguli gishtin e vogël tek vrima e kyçit – atë gisht të hollë e të bardhë. Mëma ia njohu sakaq e i hapi derën.
– Kush të solli këtu, o zemra ime?
– Më solli Kostandini, im vëlla.
– Cili Kostandin, moj bijë? Kostandini im ka vdekur bashkë me të njëmbëdhjetë vëllezërit e tjerë. U vranë në luftë…
Dhe si rrinin të dyja, njëra tek praku e tjetra në derë, plasën si qelqi me verë…
